अनुवादित साहित्याला आज सर्वच भाषांत अनन्यसाधारण महत्त्व प्राप्त झाले आहे. साहित्य अकादमीतर्फे अनुवादासाठी स्वतंत्र पुरस्कार दिले जातात, अनुवादित साहित्याचे दिवाळी अंक निघतात व ते वाचलेही जातात. हिंदी साहित्याचा मोठा प्रवाह मराठीत आणण्याचे काम सत्तरच्या दशकात ज्यांनी केले त्यात निशिकांत ठकार, चंद्रकांत पाटील, चंद्रकांत बांदिवडेकर आदींसोबत नाव घेतले जाते ते म्हणजे प्रकाश भातम्ब्रेकर यांचे. चार दशकांहून अधिक काळापासून भातम्ब्रेकर यांनी अनुवादाच्या क्षेत्रात आपली नाममुद्रा उमटवली आहे. हिंदीतील लेखक मराठीत आणण्याबरोबरच मराठीतील अनेक नामांकित साहित्यिक त्यांनी हिंदी भाषक वाचकांपर्यंत पोहोचवण्याचे मोलाचे काम केले आहे. भातम्ब्रेकर यांचा जन्म १९४७ चा. मूळचे ते विज्ञानाचे विद्यार्थी. तत्कालीन मराठवाडा विद्यापीठातून ते बीएस्सी झाले. पण साहित्याची आवड सुरुवातीपासूनच होती. पत्रकारिता करावी म्हणून तेव्हा औरंगाबाद येथील मराठवाडा दैनिकाच्या संपादकीय विभागात ते रुजू झाले. याच काळात ते हिंदूी भाषेकडे आकृष्ट झाले. वर्षभर पत्रकारिता केल्यानंतर सरकारी नोकरीत त्यांना जावे लागले. राज्य शासनाच्या मत्स्यविकास विभागात ते रुजू झाले. पण साहित्याची आवड शांत बसू देत नव्हती. मग शिवाजी विद्यापीठातून त्यांनी बीए तर राजस्थान विद्यापीठातून हिंदी विषयात एमए केले. राज्य सरकारची नोकरी सोडून मग ते राजस्थान सरकारच्या माहिती व जनसंपर्क विभागात गेले. या काळात सारिका, धर्मयुग, कादम्बिनी, सा. हिंदुस्तान आदी नियतकालिकांतून त्यांचे अनुवाद प्रसिद्ध होत होते. इंग्रजी, हिंदी आणि मराठी भाषांवर त्यांचे प्रभुत्व होते. मग चांगल्या साहित्याचा अनुवाद करणे हेच त्यांचे ध्येय बनले. जी ए कुलकर्णी, ना सी फडके, विद्याधर पुंडलिक, अरुण साधू, अरविंद गोखले, गंगाधर गाडगीळ, चिं त्र्यं खानोलकर, जयवंत दळवी, आशा बगे, विजया राजाध्यक्ष, पु भा भावे, सुभाष भेंडे, बाबूराव बागूल, माधव कोंडविलकर.. अशा किती तरी नामवंत लेखकांच्या कथा वा कविता त्यांनी हिंदीत अनुवादित केल्या. दरम्यानच्या काळात भातम्ब्रेकर यांना युनियन बँकेत राजभाषा अधिकारी म्हणून जाण्याची संधी मिळाली. सुमारे एक तप ते या बँकेत होते. साहित्य क्षेत्रात आणखी काही तरी करावे ही इच्छा होतीच. त्यात साहित्य अकादमीच्या मुंबई कार्यालयात बोलावणे येताच त्यांनी तडकाफडकी बँकेच्या नोकरीचा राजीनामा दिला. साहित्य अकादमीचे सचिव म्हणून त्यांनी सुमारे २० वर्षे काम केले. येथे आल्यानंतर त्यांनी समकालीन मराठी कविता, कथा यांचा आढावा घेणारी दर्जेदार व साहित्याच्या अभ्यासकांना उपयुक्त ठरतील अशी पुस्तके अकादमीतर्फे प्रसिद्ध केली. विविध साहित्यिकांच्या साहित्यावर विचारमंथन घडवून आणण्यासाठी परिसंवाद, चर्चासत्रे घेतली. विविध साहित्य प्रकारांतील ५० हून अधिक मराठी पुस्तकांचा त्यांनी हिंदीत अनुवाद केला. हिंदीतील सहा तर गुजरातीमधील पाच पुस्तके त्यांनी मराठी भाषेत आणली. या शिवाय अनेक हिंदी पुस्तकांच्या संपादनात त्यांचे योगदान होते. ‘सिंहासन’ आणि ‘दुर्दम्य’ या कादंबऱ्यांच्या अनुवादाबद्दल त्यांना मानाचे पुरस्कार मिळाले. याशिवाय महाराष्ट्र हिंदी साहित्य अकादमी, हिंदी प्रचार सभेनेही त्यांचा गौरव केला आहे. साहित्यिक उपक्रमांसाठी चीन, अमेरिका, कझाकस्तान, जर्मनी, ब्रिटन आदी अनेक देशांना त्यांनी भेटी दिल्या आहेत. हिंदी भाषेतील उल्लेखनीय कामगिरीबद्दल उत्तर प्रदेशातील हिंदी संस्थेतर्फे दिला जाणारा दोन लाख रुपयांचा सौहार्द सम्मान त्यांना जाहीर होणे म्हणूनच कौतुकास्पद आहे..
