परिचय : गुरुदत्तचं गूढ..

न उलगडलेल्या गोष्टींचा माग काढत, अभ्यास-संशोधनातून त्यांचे धागेदोरे शोधण्याचा प्रयत्न लेखक यासर उस्मान यांनी याआधीही केला आहे. मात्र, ज्या गुरुदत्त यांच्याबद्दल इतके  लिहिले गेले आहे, बोलले गेले आहे, त्यांची आणखी कोणती गोष्ट ते उलगडणार, हा प्रश्न साहजिकच डोकावू शकतो. परंतु गुरुदत्त यांच्यासारख्या अलौकिक प्रतिभेच्या काहीच व्यक्ती अशा असतात की त्यांच्याविषयी जेवढे जाणून घ्यावे तेवढे त्यांच्याविषयीचे कुतूहल वाढत जाते. त्यांच्या गोष्टीतील पूर्णत्वापेक्षाही त्यांच्यातील अपूर्णत्व नेमके  काय होते, याचा शोधमोह निर्माण होतो. पन्नास-साठच्या दशकांत ‘प्यासा’, ‘कागज के  फूल’ यांसारखे अजरामर सिनेमे देणाऱ्या या प्रतिभावान दिग्दर्शकाला केवळ सर्जनशील आशयाची आस होती असे नाही, तर दर्जेदार आशयाबरोबरच व्यावसायिक चित्रपटनिर्मितीचा आग्रह धरणारा दिग्दर्शक-कलाकार म्हणून त्यांची ख्याती होती. पैशाच्या पाठी धावणाऱ्या दिग्दर्शकांपैकी ते नव्हते, मात्र एकटय़ाने फिल्म स्टुडिओ यशस्वीपणे चालवण्याची धमक त्यांच्यात होती. अभिनेता, दिग्दर्शक, निर्माता, व्यावसायिक अशा नानाविध भूमिका लीलया पेलणाऱ्या या प्रतिभावंताच्या आयुष्यात वैयक्तिक दु:खाची एक किनार होती. प्रसिद्ध गायिका गीता दत्त यांच्याबरोबरचे त्यांचे वैवाहिक जीवन हे वादळी होते, अभिनेत्री वहिदा रेहमान यांच्याबरोबरच्या त्यांच्या प्रेमसंबंधांचीही चर्चा होत राहिली. मात्र त्यांच्या आत्महत्येमागे खरेच हे कारण होते का, या प्रश्नाचे उत्तर शोधण्याचा प्रयत्न उस्मान यांनी या पुस्तकात केला आहे.

गुरुदत्त यांच्या भगिनी प्रसिद्ध चित्रकार ललिता लाजमी यांच्याशी प्रत्यक्ष संवाद साधून उस्मान यांनी गुरुदत्त आणि गीता दत्त यांच्या नात्याविषयी अधिक जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला आहे. याशिवाय देव आनंद, वहिदा रेहमान, जॉनी वॉकर यांसारख्या त्यांच्या सहकाऱ्यांनी सांगितलेल्या आठवणी, त्यांच्याविषयीचे संदर्भ या साऱ्याचा आधार घेत यशस्वी तरीही एकाकी राहिलेल्या या कलाकाराचा जीवनप्रवास नव्याने उलगडून सांगितला आहे.