पहिलं पाऊल : वर्क फ्रॉम होम?

गेले काही वर्ष विशेषतः कोविड-१९ महामारीनंतर ‘वर्क फ्रॉम होम’ (घरून काम) ही संकल्पना मुख्य प्रवाहात आली. पण काही कंपन्या अजूनही ‘वर्क फ्रॉम ऑफिस’ (ऑफिसमधून काम) या पारंपरिक पद्धतीवर भर देतात. या दोन्ही कामाच्या पद्धतींचे मानसिक आरोग्यावर होणारे परिणाम, फायदे-तोटे आणि नव्याने काम सुरू करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांनी काय विचार करावे, हे समजून घेणे आवश्यक आहे.

आताच मुंबईमधील लोकल रेल्वेच्या अपघाताची बातमी वाचली. मन सुन्न झाले. पोटासाठी दहा दिशा आणि दहा दशा कराव्या लागतात हे आपण जाणतो. परंतु तंत्रज्ञानाने आधुनिक जगात काम करण्याची पद्धत आमूलाग्र बदलून टाकली आहे. निदान काही कंपन्यांनी घरून काम करण्याची मुभा दिली, तर थोड्या प्रमाणात का होईना, प्रवासयंत्रणेवरचा बोजा कमी होऊ शकेल. असो. गेले काही वर्ष विशेषतः कोविड-१९ महामारीनंतर ‘वर्क फ्रॉम होम’ (घरून काम) ही संकल्पना मुख्य प्रवाहात आली. पण काही कंपन्या अजूनही ‘वर्क फ्रॉम ऑफिस’ (ऑफिसमधून काम) या पारंपरिक पद्धतीवर भर देतात. या दोन्ही कामाच्या पद्धतींचे मानसिक आरोग्यावर होणारे परिणाम, फायदे-तोटे आणि नव्याने काम सुरू करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांनी काय विचार करावे, हे समजून घेणे आवश्यक आहे.

वर्क फ्रॉम होमचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे प्रवासाने येणारा शीण टळतो. यामुळे वेळ, ऊर्जा आणि पैशांची बचत होते. लवचिक वेळापत्रकामुळे काही लोकांना अधिक आरामदायक वाटते. घरच्या ओळखीच्या वातावरणात काम केल्यामुळे तणाव कमी होतो आणि कुटुंबासोबत वेळ घालवता येतो. घरातून सतत काम करताना एकटेपणा, सामाजिक दुरावा, व संवादाचा अभाव जाणवतो. ऑफिसमध्ये होणारी थेट संवादाची सवय घरून काम करताना हरवते. अनेकदा काम आणि वैयक्तिक आयुष्य यामध्ये सीमारेषा राहात नाही. सतत ऑनलाइन असण्याची अपेक्षा, ईमेल्स व कॉल्सची गर्दी, आणि घरगुती जबाबदाऱ्या यामुळे मानसिक थकवा जाणवतो. त्यामुळे काही लोकांमध्ये कामावरील उत्साह कमी होतो, एकाग्रता ढासळते.

ऑफिसमधून काम करताना थेट संवाद, सामाजिक सहभाग, आणि टीमवर्क यामुळे सकारात्मक मानसिक ऊर्जा मिळते. ठराविक वेळ आणि ठिकाण असल्यामुळे शिस्त लागते. कामाच्या ठिकाणी सुस्पष्ट उद्दिष्टे, सहकाऱ्यांकडून प्रेरणा आणि त्वरित मार्गदर्शन मिळते, जे वर्क फ्रॉम होममध्ये अनेकदा कमी पडते. पण, याला काही तोटेही आहेत. रोजचा प्रवास, विशेषतः महानगरांमध्ये, हा मानसिकदृष्ट्या थकवणारा ठरतो. यामुळे वैयक्तिक वेळ कमी होतो आणि काम-जीवन समतोल बिघडतो. शिवाय काही ठिकाणी ऑफिसमधील वातावरणात स्पर्धा, राजकारण किंवा वरिष्ठांचा ताणही मानसिक तणाव वाढवतो.

नवीन नोकरीत पहिले पाऊल ‘वर्क फ्रॉम होम’ मध्येच ठेवले जाणार असेल तर त्या उमेदवाराने खालील बाबी लक्षात घ्याव्यात:

१. स्वतःचा वर्कस्पेस तयार करा – शांत, व्यत्ययमुक्त वर्कस्टेशन एकाग्रतेसाठी आवश्यक आहे.

२. इंटरनेट आणि उपकरणे सक्षम ठेवा – स्थिर इंटरनेट, हेडफोन, वेबकॅम यांसारखी साधने व्यवस्थित ठेवा.

३. वेळेचे नियोजन करा – ऑफिस वेळेचे पालन करत कामाची प्रगती राखा.

४. संवाद साधा – टीमसोबत सतत संवाद ठेवणे आवश्यक आहे. अपडेट्स, कॉल्स आणि मीटिंग्समध्ये सहभाग घ्या.

५. मानसिक आरोग्य सांभाळा – कामाच्या मध्ये थोडा वेळ स्वतःसाठी ठेवा, योग, ध्यान किंवा चालणे फायदेशीर ठरते.

६. आपले उद्दिष्टे ठरवा – दररोजचे कामांचे उद्दिष्ट ठरवणे एकाग्रतेस आणि उत्पादकतेस मदत करते.

आजकाल अनेक कंपन्या एक तिसरा पर्याय हायब्रीड वर्क मॉडेल स्वीकारत आहेत – म्हणजे आठवड्यात काही दिवस घरून आणि काही दिवस ऑफिसमधून काम. ही पद्धत मानसिक आरोग्याच्या दृष्टीने संतुलित ठरते. ऑफिसचे संवाद आणि घरातील आराम या दोन्ही गोष्टींचा फायदा मिळतो.

कामाची पद्धत कोणतीही असो – वर्क फ्रॉम होम / वर्क फ्रॉम ऑफिस / हायब्रीड ; यशस्वी होण्यासाठी कामातील जबाबदारी, गुणवत्ता आणि व्यावसायिकता यामध्ये सातत्य ठेवणे गरजेचे आहे. सध्याच्या युगात मानसिक आरोग्य आणि कामाचा समतोल राखणे हेच खरे ‘प्रोफेशनल यश’ मानले पाहिजे. त्यामुळे काम कुठून करत आहात यापेक्षा, ते किती सकारात्मकतेने आणि मनापासून करता हे अधिक महत्त्वाचे आहे. आता झूम , गूगल मीट, स्लॅक इत्यादि टूल्समुळे भौगोलिक मर्यादा व वेळेचा फरक सांभाळत घरून व ऑफिसमधून सुद्धा टीममध्ये काम करणे सुलभ झाले आहे. जग तुमच्या स्क्रीनवर आहे आणि जागतिक करिअर तुम्हाला खुले आहे. दमदारपणे टाका ‘पहिले पाऊल’!!