अनुराधा सत्यनारायण-प्रभुदेसाई
एक मानसोपचारतज्ञ म्हणून मी विविध क्षेत्रातील लोकांना भेटत राहते. त्यांच्यासमोरील आव्हाने सोडवण्यासाठी आणि वेगळा दृष्टिकोन मिळविण्यासाठी माझ्याकडे येतात. करोना नंतरचे जीवन बदलले आहे आणि मानसिक आरोग्याच्या समस्या वाढत असल्याचे आपण पाहत आहोत. मागील वर्ष कठीण होते आणि त्याने आपल्याला वेगवेगळ्या मार्गांनी आव्हान दिले.
माझ्या लक्षात आलेली एक गोष्ट म्हणजे एखाद्याच्या भावनांकडे लक्ष देणे, विशेषत: समजण्यास अवघड भावना खूप महत्त्वाच्या असतात आणि आपल्यापैकी बहुतेकांना आपल्या त्या भावनांना कसे हाताळायचे याबद्दल माहीत नसते. संकट हाताळण्यासाठी आपण करू शकणारी सर्वात मोठी गुंतवणूक म्हणजे आपले भावनिक आरोग्य व्यवस्थापन करणे.
त्यामुळे येथे, मी शारीरिक आरोग्याइतकेच महत्त्वाचे वाटत असलेल्या भावनिक आरोग्य आणि आनंदाबद्दल बोलायचे ठरवले. आपले शारीरिक स्वास्थ्य चांगले आहे की नाही हे समजून घेण्यासाठी आपण मापदंड ठरवले आहेत.. पण मानसिक आरोग्याचे काय? आपण मानसिकदृष्ट्या निरोगी आहोत हे कसे कळेल?
मानसिक आरोग्याच्या व्याख्येपासून सुरुवात करूया
मानसिक आरोग्यामध्ये आपले भावनिक, मानसिक आणि सामाजिक कल्याण समाविष्ट आहे. आपण कसे विचार करतो, अनुभवतो आणि कसे वागतो यावर त्याचा परिणाम होतो. हे आपण तणाव कसे हाताळतो, इतरांशी कसे संबंध ठेवतो आणि निवड कशी करतो हे निर्धारित करण्यात देखील मदत करते. जीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर, बालपणापासून ते तारुण्यापासून ते प्रौढत्वापर्यंत मानसिक आरोग्य महत्त्वाचे असते.
मानसिक आरोग्य सूचित करते:
मानसिकदृष्ट्या निरोगी असण्याचा अर्थ असा आहे की तुमचे मन व्यवस्थित आहे आणि तुमच्या सर्वोत्तम हितासाठी कार्य करत आहे. तुम्ही अशा प्रकारे विचार करू शकता, अनुभवू शकता आणि कार्य करू शकता ज्यामुळे तुमच्या शारीरिक आणि सामाजिक कल्याणावर सकारात्मक प्रभाव पडतो.
अशा प्रकारे जेव्हा आपण मानसिकदृष्ट्या चांगले असतो तेव्हा आपण सक्षम असतो
तुमच्या पूर्ण क्षमतेनुसार काम करा आणि सर्जनशीलपणे काम करा
जीवनातील दैनंदिन ताणतणावांना योग्य प्रकारे सामोरे जा
कुटुंब आणि समाजासाठी अर्थपूर्ण योगदान द्या
आमच्या प्रियजनांच्या संपर्कात रहा
भावनिक संतुलनासह आपल्या सभोवतालच्या समस्यांना प्रतिसाद देण्यास सक्षम
स्क्रीन आणि समाजमाध्यमांशी संपर्क कमी ठेवा
जेव्हा तुम्हाला हे जाणवू लागते की या गोष्टी घडत नाहीत आणि त्याउलट तुम्हाला वेगळी लक्षणे जाणवत आहेत, तेव्हा तुम्ही त्याकडे लक्ष दिले पाहिजे आणि त्यावर काम करण्याचा निर्णय घेतला पाहिजे. ज्याप्रमाणे तुम्हाला आरोग्याच्या वारंवार समस्या येण्यास सुरुवात होते, तेव्हा तुम्ही त्यास प्राधान्य देण्याचे ठरवता आणि तज्ज्ञांकडे जाण्याचा निर्णय घेता, त्याचप्रमाणे तुम्ही मानसिक आरोग्य तज्ज्ञांकडे गेले पाहिजे.
भावनिकदृष्ट्या असंतुलित झाल्यावर जी चिन्हे आणि लक्षणे दिसतात ती आपल्या दैनंदिन कामकाजात व्यत्यय आणू शकतात.
ती चिन्हे कोणती आहेत? ते समजावून घेऊ.
● खूप खाणे व खूप झोपणे किंवा खूप कमी खाणे आणि कमी झोपणे
● लोकांपासून आणि नेहमीच्या क्रियाकलापांपासून दूर राहणे
● प्रफुल्लित न वाटणे
● सुन्न वाटणे किंवा काहीही फरक न पडणे
● अस्पष्ट वेदना आणि वेदना होणे
● असहाय्य किंवा हताश वाटणे
● धूम्रपान, दारू पिणे किंवा नेहमीपेक्षा जास्त औषधे वापरणे
● नेहमी गोंधळणे, विसरणे, रागावणे, अस्वस्थ वाटणे, काळजी किंवा भीती वाटणे
● कुटुंब आणि मित्रांशी वाद किंवा भांडणे करणे
● सातत्याने मूड स्विंग होणे ज्यामुळे नातेसंबंधांमध्ये समस्या निर्माण होतात
● सतत विचार आणि आठवणी जे तुम्ही तुमच्या मनातून बाहेर काढू शकत नाही
● आवाज ऐकू येणे किंवा सत्य नसलेल्या गोष्टींवर विश्वास ठेवणे
● स्वत:ला किंवा इतरांना इजा करण्याचा विचार करणे
● मुलांची काळजी घेण्यात किंवा कामावर किंवा शाळेत जाण्यासारखी दैनंदिन कामे करण्यास असमर्थता
खालीलपैकी एक किंवा अधिक भावना किंवा वर्तन अनुभवणे हे एखाद्या समस्येचा प्रारंभिक धोक्याचा इशारा असू शकतो.
भावनिक आणि मानसिकदृष्ट्या निरोगी असणे महत्त्वाचे का आहे?
निरोगी मन हे निरोगी शरीराशी जोडलेले असते आणि ते सर्जनशील असू शकते.
पुढील लेखांमध्ये तुमच्या भावना हाताळण्यासाठी, तर्कशुद्धपणे विचार करण्यासाठी, समस्यांचा चांगल्या प्रकारे सामना करण्यासाठी, लवचिकता निर्माण करण्यासाठी आणि तुमचे सर्वोत्तम अनुभवण्यासाठी विविध तंत्रे शिकवणार आहे.
