अनेकांना पोट फुगलेले दिसले की ‘बेली फॅट’ वाढले असे वाटते आणि त्यामुळे मधुमेह किंवा हृदयरोगाचा धोका आहे का अशी चिंता निर्माण होते. पण, प्रत्यक्षात काहीवेळा हे फक्त गॅस, पचनातील अडथळे किंवा पाण्याचा अतिरेक यामुळे झालेली तात्पुरती पोटफुगी (ब्लोटिंग) असते. पण, वाढलेले पोट हे बेली फॅट (पोटावरील चरबी) आणि पोटफुगी (ब्लोटिंग) यात फरक कसा ओळखायचा?
दिल्ली येथील अपोलो हॉस्पिटलचे इंटरनल मेडिसिन स्पेशालिस्ट, डॉ. सुरंजित चॅटर्जी यांनी द इंडियन एक्स्प्रेसला याबाबत माहिती देताना सांगितले की, “माझ्या एका रुग्णाचे पोट फुगले होते, त्याला काळजी वाटत होती की, त्याच्या पोटावरील चरबी वाढली आहे, ज्यामुळे त्याला मधुमेह आणि हृदयरोगाचा धोका निर्माण होईल. पण, त्याला पोटफुगी झाली होती म्हणजे तात्पुरत्या काळासाठी गॅस आणि द्रवपदार्थांमुळे पोट फुगीची आणि पोटावर सूज आल्याची लक्षणे होती. तुमच्यापैकी अनेकांचा असाच गोंधळ होत असेल. मग तुम्ही दोघांमध्ये फरक कसा ओळखाल?
पोटफुगी कशी ओळखाल?

पोटफुगीची सामान्य कारणे म्हणजे जास्त प्रमाणात खाणे, गॅस निर्माण करणारे पदार्थ, जसे की बीन्स किंवा क्रूसिफेरस भाज्या (कोबी, फ्लॉवर इ.) खाणे, कार्बोनेटेड पेये पिणे, तसेच लॅक्टोज किंवा ग्लूटेनसारख्या अन्नपदार्थांचे सेवन. जर तुम्हाला इरिटेबल बोवेल सिंड्रोम (IBS), स्मॉल इंटेस्टिनल बॅक्टेरिया ओव्हरग्रोथ (SIBO) किंवा बद्धकोष्ठता यांसारखे पचनविकार असतील, तर तुम्हाला पोटफुगीचा अनुभव येऊ शकतो. बर्‍याच वेळा पोटफुगीची तीव्रता दिवसभर बदलत राहते, जेवणानंतर ती जास्त जाणवते आणि पचनक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर किंवा शौचक्रिया झाल्यावर ती कमी होते.

याउलट, बेली फॅट ही अधिक कायमस्वरूपी अवस्था असते. यामध्ये कालांतराने फॅट्स हळूहळू साठत जातात. हे मुख्यत्वे कॅलरीचे सेवन आणि वापर यातील असमतोलामुळे होते. यामध्ये बैठी जीवनशैली, जास्त ताणतणाव, हार्मोन्समधील बदल, अपुरी झोप तसेच रिफाइंड साखर, अपायकारक फॅट्स आणि प्रोसेस्ड फूड यांचा जास्त वापर हे घटक अधिक भर घालतात.

हेही वाचा

बेली फॅटचे दोन प्रकार असतात :

सबक्युटेनियस फॅट (subcutaneous fat) – जे त्वचेखाली असते आणि हाताने सहज पकडता येते किंवा मऊसर जाणवते.

व्हिसरल फॅट (visceral fat ) – जे आंतरिक अवयवांभोवती साठते आणि आरोग्यासाठी अधिक धोकादायक मानले जाते.

पोटफुगीच्या उलट बेली फॅट काही तासांत कमी-जास्त होत नाही किंवा त्यात दिवसभरात फारसा बदल होत नाही. ते तुलनेने कायमस्वरूपी असते, जेवणानंतरही त्यात फरक पडत नाही. शिवाय, बेली फॅटबरोबर शरीराच्या इतर भागांमध्येही (जसे की कंबर, मांड्या किंवा बाहू) चरबी साठलेली असू शकते.

This quiz is AI-generated and for edutainment purposes only.
हेही वाचा

बेली फॅट आणि पोटफुगी यांच्यातील फरक ओळखण्याची शारीरिक लक्षणं (How to distinguish between the two from physical symptoms)

  • पोटफुगी आणि बेली फॅट यातील सर्वात ठळक फरक म्हणजे पोटाची जाणवणारी स्थिती आणि त्याचा स्पर्श.
  • पोटफुगीमध्ये पोट घट्ट, ताणलेले असल्याचे किंवा कधीकधी वेदना जाणवते. पोट बाहेर आलेले किंवा फुगलेले वाटू शकते, पण सहसा हाताने चिमटा काढता येईल अशी ठोस गाठ नसते.
  • बेली फॅट मात्र मऊसर, स्पॉंजी असल्यासारखे जाणवते आणि हाताने पकडता येते.
  • पोटफुगी हे पचनक्रियेवर अवलंबून असते आणि साधारणपणे गॅस बाहेर पडल्यावर, शौचक्रिया झाल्यावर किंवा पचनाला वेळ दिल्यावर कमी होते. बेली फॅट मात्र अशा घटनांमुळे काही तासांत कमी-जास्त होत नाही किंवा त्यात मोठा बदल दिसत नाही.
  • पोट फुगणे हे पचनाशी जवळून जोडलेले आहे आणि बहुतेकदा गॅस बाहेर पडल्यानंतर, आतड्याची हालचाल झाल्यानंतर किंवा पचनासाठी वेळ दिल्यानंतर ते सुधारते. याउलट, त्या घटनांच्या प्रतिसादात पोटातील चरबी नाटकीयरित्या बदलत नाही.
  • पोट फुगी हा मुख्यतः पचनक्रियेशी संबंधित असतो आणि गॅस सोडल्यावर, शौचास जाऊन आल्यानंतर किंवा पचनासाठी वेळ दिल्यावर सामान्यतः तो कमी होतो. त्याच्या उलट, बेली फॅट या घटनांमुळे तातडीने कमी-जास्त होत नाही.
  • दुसरा महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे काळजीपूर्वक वेळ पाहणे. जर जेवणानंतर, विशेषतः मोठ्या जेवणानंतर किंवा काही विशिष्ट प्रकारचे अन्न खाल्ल्यानंतर पोट खूप मोठे दिसत असेल आणि काही तासांनी किंवा पुढच्या दिवशी पुन्हा सामान्य होत असेल, तर ते पोटफुगी असण्याची शक्यता जास्त आहे. मात्र, जर पोटाची वाढ हळूहळू काही आठवडे किंवा महिने चालू राहते आणि सतत कायम राहते, तर ती बेली फॅटची वाढ असण्याची शक्यता अधिक आहे.
  • वजनाच्या बदलाकडेदेखील लक्ष देणे गरजेचे आहे. पोटफुगीमुळे पाण्याचा आणि गॅसचा साठा होऊन वजन लवकर वाढू शकते, पण ते झपाट्याने कमी होते. बेली फॅट वाढल्यास वजन हळूहळू आणि सतत वाढते आणि एका दिवसापासून दुसऱ्या दिवसापर्यंत फारसा बदल होत नाही
हेही वाचा

पोटफुगी आणि बेली फॅट कसे नियंत्रित करावे? (How to manage bloating and belly fat)

पोटफुगी कमी करण्यासाठी :

  • पोटफुगीला कारणीभूत ठरणारे अन्नपदार्थ ओळखा आणि त्यांना टाळा.
  • लहान पण वारंवार जेवण करा.
  • पुरेसे पाणी प्या आणि अन्न नीट चावून खा, जेणेकरून हवा गिळली जाणार नाही.
  • प्रोबायोटिक्सचा आहारात समावेश करा आणि नियमित पोट साफ होईल याची काळजी घ्या.
  • जर पोटफुगी सतत होत असेल किंवा वाढत असेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या, कारण हे एखाद्या पचनासंबंधी समस्येचे लक्षण असू शकते.

बेली फॅट कमी करण्यासाठी :

  • संतुलित आणि पोषक आहार घ्या, ज्यामध्ये पूर्ण धान्ये, भाज्या, प्रथिने आणि आरोग्यदायी फॅट्स असतील.
  • नियमित व्यायाम करा – विशेषतः कार्डिओ आणि स्ट्रेंथ ट्रेनिंग दोन्हीवर लक्ष द्या.
  • पुरेशी झोप घ्या आणि ताणतणाव नियंत्रणात ठेवा.
  • मद्यपान आणि साखरेच्या सेवनाचे प्रमाण कमी करा, कारण हे पोटावरील चरबी वाढवतात.