तुम्हालाही अचानक श्वास घेण्यास त्रास होतोय? व्हिटॅमिन ‘के’ची कमतरता ठरतेय कारण; कसे वाढवाल शरीरातले प्रमाण

पल्मोकेअर रिसर्च अँड एज्युकेशन फाउंडेशनच्या प्रसिद्ध संचालक व पल्मोनोलॉजिस्ट डॉ. संदीप साळवी यांनी ‘द इंडियन एक्स्प्रेस’ला दिलेल्या माहितीनुसार, रक्त आणि फुफ्फुसांच्या आरोग्यातील ‘व्हिटॅमिन के’ची पातळी मजबूत करण्यातील संबंध दर्शवण्यासाठी हा पहिला अभ्यास आहे. त्यामुळे श्वसनाच्या विविध परिस्थितींना प्रतिबंध आणि उपचार करण्यासाठी एक नवा पर्याय उपलब्ध होऊ शकतो.

‘व्हिटॅमिन के’चा फुप्फुसांवर कसा परिणाम होतो?

डॅनिश बायोकेमिस्ट हेन्रिक डॅम यांनी फॅटमध्ये विरघळणारे व्हिटॅमिन म्हणून व्हिटॅमिन केचा शोध लावला; ज्यासाठी त्यांना १९४३ मध्ये वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळाले. ‘व्हिटॅमिन के’ची उत्पत्ती कोग्युलेशन व्हिटॅमिन या शब्दापासून झाली आहे. कारण- ते रक्त गोठण्यास मदत करते आणि रक्तस्राव थांबवते. हे व्हिटॅमिन कॅल्शियमला ​​हाडे आणि इतर ऊतींनादेखील बांधते आणि त्यात अँटिऑक्सिडेंट गुणधर्मदेखील असतात.

त्यामुळे तुमच्या रक्त गोठण्यास महत्त्वाची भूमिका बजावणारे जवळजवळ अर्धेअधिक प्लेटलेट्स फुप्फुसात तयार होतात. प्लेटलेट्सचे संश्लेषण करण्यासाठी फुफ्फुसाचे हे अनोखे कार्य, व्हिटॅमिन केची कमतरता, श्वासोच्छवासाच्या लक्षणांच्या वाढीशी संबंधित असल्याचे या नवीन संशोधनातून समोर आले. त्यामुळे फुप्फुसांच्या आरोग्यामध्ये व्हिटॅमिनची केची महत्त्वपूर्ण भूमिका अधोरेखित झाली आहे.

‘व्हिटॅमिन के’च्या कमतरतेमुळे श्वासोच्छवासाचा त्रास कसा होतो?

या विषयावर अभ्यास चालू असूनही अद्याप यंत्रणा ज्ञात नाही. डच अभ्यासात असे दिसून आले आहे की, व्हिटॅमिन केच्या कमतरतेमुळे श्वसनाच्या लक्षणांचा धोका वाढतो, त्यात दमा आणि सीओपीडीचा धोका अधिक असतो. यापूर्वीच्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, व्हिटॅमिन केच्या कमतरतेमुळे फुप्फुसांच्या फायब्रोसिसची शक्यता वाढली आहे, ही स्थिती कोविड-१९ साथीच्या आजारादरम्यान सर्वांत जास्त दिसून आली. व्हिटॅमिन केची कमतरता सामान्य नसली तरी त्याची निम्न पातळी हृदय व रक्तवाहिन्यांसंबंधीचे रोग, क्रॉनिक किडनी रोग, ऑस्टिओपोरोसिस आणि स्नायूंची जळजळ होण्याशी संबंधित आहे. अलीकडील जपानी अभ्यासात असे दिसून आले आहे की, व्हिटॅमिन केचे सेवन फुप्फुसांच्या कॅन्सरच्या कमी जोखमीशी संबंधित (पुरुषांमध्ये ३८ टक्के आणि महिलांमध्ये २० टक्के) आहे. त्यामुळे हे व्हिटॅमिन थेरपीमध्ये नक्कीच महत्त्वाचे ठरते.

शरीरात ‘व्हिटॅमिन के’चे प्रमाण कसे वाढवू शकतो?

व्हिटॅमिन केचे दोन उपप्रकार आहेत. त्यात पालक, ब्रोकोली, ब्रसेल्स स्प्राउट, कोबी, फ्लॉवर, वनस्पती तेल आणि तृणधान्ये व्हिटॅमिन के-१ चे मुख्य स्रोत आहेत. तर चीज, नट्टो (जपानी नाश्त्यामध्ये सामान्यतः वापरले जाणारे आंबलेले सोयाबीन), अंडी, मासे हे व्हिटॅमिन के-२ चे स्रोत आहेत. व्हिटॅमिन के-१ प्रामुख्याने रक्त गोठण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते; तर व्हिटॅमिन के-२ हृदय, मूत्रपिंड, हाडांचे स्नायू आणि फुप्फुसांसह शरीराच्या विविध अवयवांच्या योग्य कार्यासाठी महत्त्वाचे आहे.

एखाद्याने ‘व्हिटॅमिन के’ पूरक आहार घ्यावा का?

तुम्ही रोज खात असलेला संतुलित आहार तुमच्या नियमित कार्यासाठी पुरेसे व्हिटॅमिन के पुरवते. व्हिटॅमिन केची रोजची गरज शरीराच्या वजनाच्या प्रतिकिलोग्रॅम १ मायक्रोग्रॅम आहे. शरीरात व्हिटॅमिन केचे प्रमाणा जास्त असल्यास तुम्हाला अतिरिक्त सप्लिमेंटेशनची आवश्यकता नसते.
रक्तातील व्हिटॅमिन केची पातळी अप्रत्यक्षपणे कार्यशील व्हिटॅमिन केची पातळी म्हणून मोजली जाते. कारण- ती रक्तातील कोलेस्टेरॉलच्या पातळीमध्ये मिसळली जाते. जरी व्हिटॅमिन केच्या सेवनाशी संबंधित काही प्रतिकूल परिणाम आहेत; तरीही ते असामान्य आहेत. तसेच आपण कोणताही पूरक आहार घेण्यापूर्वी आपल्या डॉक्टरांचा सल्ला घेणे योग्य ठरेल.