Which Type Of Protein Is Beneficial For You : आपल्या नाश्त्यामध्ये आणि एकूणच आहारात प्रथिनांचा (प्रोटीन) समावेश करण्यासाठी आपण अंडी, दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ, मांसाहारी पदार्थ यांचा समावेश करावा असा आपल्याला आवर्जून सांगितले जाते. त्यामुळे दैनंदिन आहारात प्रथिनांचा समावेश करण्याचे महत्त्व आपल्या सर्वांनाच माहिती आहे. या आवश्यक घटकांचे दोन प्रकार असतात. त्यामुळे त्यांच्यातील फरक समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे; विशेषतः शाकाहारी आणि संतुलित आहार घेणाऱ्यांसाठी…
तर याबद्दल जाणून घेण्यासाठी द इंडियन एक्स्प्रेसने फोर्टिस हॉस्पिटल बंगळुरू येथील सल्लागार गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट डॉक्टर प्रणव होन्नावरा श्रीनिवासन यांच्याशी चर्चा केली. त्यांनी सांगितले की, प्रथिने दोन वर्गात विभागली जातात – क्लास वन आणि क्लास टू. डॉक्टरांनी असंख्य आहाराचे ट्रेंड येताना पाहिले असतील. पण, त्यामध्ये याचे एक मूलभूत तत्व कायम आहे. निरोगी शरीर तयार करण्यासाठी आणि राखण्यासाठी प्रथिने आवश्यक असतात. पण, सर्व प्रथिने समान तयार केलेली नाहीत. क्लास वन आणि क्लास टू प्रथिनांमधील फरक समजून घेतल्याने तुम्हाला माहितीपूर्ण आहार निवड करण्यास आणि तुमच्या शरीराला वाढीसाठी आवश्यक असलेल्या अमीनो आम्लांची संपूर्ण श्रेणी मिळण्याची खात्री करण्यास सक्षम बनवता येते.
क्लास वन आणि क्लास टू प्रथिने म्हणजे काय (What Are Class One And Class Two Proteins)
क्लास वन प्रथिने (पूर्ण प्रथिने) – पूर्ण प्रथिनांमध्ये सर्व नऊ आवश्यक अमीनो आम्ले असतात; जी आपले शरीर स्वतंत्रपणे तयार करू शकत नाही. मांस, कुक्कुटपालन, मासे, अंडी आणि दुग्धजन्य पदार्थ यासारख्या प्राण्यांपासून बनवलेल्या पदार्थांचा विचार करा ; असे डॉक्टर श्रीनिवासन म्हणतात.
क्लास टू दोन प्रथिने (अपूर्ण प्रथिने) – अपूर्ण प्रथिनांमध्ये एक किंवा त्यापेक्षा अधिक आवश्यक अमीनो आम्ल नसतात. बहुतेक वनस्पती आधारित प्रथिने स्रोत जसे की बीन्स, मसूर, धान्ये आणि काजू या कॅटेगरीत येतात.
त्यामुळे पूर्ण आणि अपूर्ण या प्रथिनांमधील फरक समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. कारण – तुमच्या शरीराला चांगल्या प्रकारे कार्य करण्यासाठी सर्व नऊ आवश्यक अमीनो आम्लांची आवश्यकता असते. त्यांच्याशिवाय, तुम्हाला स्नायूंचा ऱ्हास आणि कमकुवत प्रतिकारशक्तीपासून ते थकवा, जखमा बरे न होण्यापर्यंत अनेक आरोग्य समस्या येऊ शकतात; असे डॉक्टर श्रीनिवासन म्हणतात.
सामान्य अन्न स्रोत (Common food sources) – प्राण्यांपासून बनवलेल्या अन्नात क्लास वन म्हणजे पूर्ण प्रथिने सहज उपलब्ध असतात. पण, मग शाकाहारी किंवा व्हेगन आहार घेणाऱ्यांचे काय?
क्लास वन – डॉक्टर श्रीनिवासन म्हणतात की, मांस, कुक्कुटपालन, मासे, अंडी आणि दुग्धजन्य पदार्थ हे संपूर्ण प्रथिनांचे उत्कृष्ट स्रोत आहेत. ते सर्व आवश्यक अमीनो आम्ल पुरेशा प्रमाणात प्रदान करतात, ज्यामुळे ते स्नायूंच्या वस्तुमानाची निर्मिती आणि देखभाल करण्यासाठी, रोगप्रतिकारक शक्तीला समर्थन देण्यासाठी आणि एकूण आरोग्याला चालना देण्यासाठी आदर्श ठरतात.
क्लास टू आणि अमिनो आम्लांची कमतरता – बीन्स, मसूर, धान्ये आणि काजू यांसारख्या वनस्पती-आधारित प्रथिनांमध्ये अनेकदा एक किंवा अधिक आवश्यक अमिनो आम्लांची कमतरता असते. उदाहरणार्थ, धान्यांमध्ये लायसिनचे प्रमाण कमी असते, तर शेंगांमध्ये मेथिओनाइनचे प्रमाण कमी असते, असे डॉक्टर श्रीनिवासन सांगतात.
डॉक्टर श्रीनिवासन म्हणतात की, याचा अर्थ असा नाही की तुम्ही वनस्पती-आधारित प्रथिने टाळावीत. यामध्ये अजूनही पौष्टिकतेचे मौल्यवान स्रोत आहेत, जे फायबर, जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि इतर फायदेशीर संयुगे देतात. पण, तुमच्या शरीराला आवश्यक असलेले सर्व आवश्यक अमीनो आम्ल मिळत आहेत याची खात्री करण्यासाठी त्यांचे एकत्रितरित्या सेवन करणे महत्वाचे आहे.
मग शाकाहारी लोकांनी प्रोटीन मिळवण्यासाठी कोणते पदार्थ खावेत?
डॉक्टर श्रीनिवास सांगतात की, शाकाहारी लोकांनी दिवसभरात वेगवेगळ्या प्रकारचे वनस्पतीजन्य प्रोटीनयुक्त अन्न एकत्र खाल्ल्यास शरीराला आवश्यक असलेले संपूर्ण अमिनो आम्ल मिळू शकतात.
पूरक (कॉम्पलीमेंटरी) प्रथिने – अमीनो आम्ल प्रोफाइलला पूरक असणारे अन्न एकत्र करा. उदाहरणार्थ, संपूर्ण प्रथिनेयुक्त जेवण तयार करण्यासाठी धान्ये (जसे की तांदूळ किंवा क्विनोआ) शेंगदाणे (जसे की बीन्स किंवा मसूर) किंवा काजू आणि बिया (जसे की बदाम किंवा चिया बियाणे) एकत्र जोडा.
विविधता महत्त्वाची – फक्त एक किंवा दोन वनस्पती-आधारित प्रथिन स्रोतांवर अवलंबून राहू नका. तुमच्या आहारात विविध प्रकारचे शेंगा, धान्ये, काजू, बिया आणि सोया उत्पादने समाविष्ट करा जेणेकरून तुम्हाला अमीनो आम्लांचा संपूर्ण स्पेक्ट्रम मिळेल.
पूरक आहार घेण्याचा विचार करा – जर तुम्हाला तुमच्या प्रथिनांच्या गरजा केवळ आहाराद्वारे पूर्ण करण्यात अडचण येत असेल, तर वनस्पती-आधारित प्रथिने पावडर किंवा वैयक्तिक अमीनो आम्ल पूरक आहार घेण्याचा विचार करा. तुमच्यासाठी सर्वोत्तम दृष्टिकोन निश्चित करण्यासाठी नोंदणीकृत आहारतज्ज्ञ किंवा आरोग्यसेवा व्यावसायिकांचा सल्ला घ्या.
