सावंतवाडी: आधुनिक युगात कुटुंबव्यवस्था बदलत असताना, आजही काही ठिकाणी जुन्या परंपरा एकोप्याची आणि श्रद्धेची गाथा सांगत आहेत. सावंतवाडी तालुक्यातील मळगाव येथील घरवडकर राऊळ कुटुंबाचा गणेशोत्सव हा असाच एक अद्भुत सोहळा आहे, जो गेल्या सुमारे सातशे वर्षांपासून अखंडपणे सुरू आहे. ‘माळीचे घर’ या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या या कुटुंबाचा गणेशोत्सव केवळ एक धार्मिक विधी नाही, तर तो कोकणी संस्कृतीचा आणि कौटुंबिक एकोप्याचा एक प्रेरणादायी अध्याय आहे.
आजच्या विभक्त कुटुंब पद्धतीत ८५ हून अधिक कुटुंबे एकत्र येऊन हा उत्सव साजरा करतात. कामानिमित्त पुणे, मुंबईसारख्या शहरांत स्थायिक झालेली कुटुंबातील सर्व सदस्य गणेशोत्सवासाठी आवर्जून आपल्या मूळ गावी परत येतात. ज्येष्ठांच्या मार्गदर्शनाखाली सर्वजण मिळून उत्सवाची तयारी करतात, ज्यामुळे नवीन पिढीला आपली मुळे, परंपरा आणि मूल्ये याची ओळख होते.
रेडीच्या गणपतीची प्रतिकृती,;
या उत्सवाचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे येथे विराजमान होणारी गणेशमूर्ती. वेंगुर्ले तालुक्यातील रेडीच्या प्रसिद्ध गणपतीची प्रतिकृती असलेली ही चतुर्भुज गणेशमूर्ती दरवर्षी चतुर्थीच्या आदी चिकण मातीच्या २१ गोळ्यांपासून हाताने तयार केली जाते. विशेष म्हणजे चतुर्थीच्या दिवशी या मूर्तीच्या डोळ्यात चैतन्य भरले जाते. ही पिढ्यानपिढ्या चालत आलेली परंपरा या उत्सवाला एक आगळीवेगळी ओळख देते.
सामूहिक सोहळ्याची परंपरा:
सात दिवसांच्या या उत्सवात रोज दोन वेळा आरती, भजन आणि फुगड्यांचा फेर असे कार्यक्रम मोठ्या उत्साहात साजरे होतात. पहिल्या दिवशी गणेशाला सात प्रकारच्या पारंपरिक पदार्थांचा नैवेद्य दाखवला जातो. यानंतर सर्व कुटुंबे एकत्र बसून सामूहिक भोजनाचा आनंद घेतात. हे भोजन केवळ एक जेवण नसून, ते कुटुंबातील सदस्यांना एकत्र आणणारे आणि त्यांच्यातील बंध अधिक घट्ट करणारे एक हृदयस्पर्शी माध्यम ठरते.
आज अनेक परंपरा विस्मृतीच्या गर्तेत जात असताना, सावंतवाडी तालुक्यातील मळगावच्या ‘माळीचे घर’ येथील हा गणेशोत्सव आपल्याला आपली मुळे आणि संस्कृतीची आठवण करून देतो. हा उत्सव केवळ एका कुटुंबाचा नसून, तो संपूर्ण समाजाला एकत्र आणणारा, आणि संस्कृतीच्या धाग्याने बांधून ठेवणारा एक प्रेरणादायी संदेश देतो. या उत्सवातून हे स्पष्ट होते की, एकता, परंपरा आणि श्रद्धा आजही कोणत्याही भौतिक प्रगतीपेक्षा अधिक मौल्यवान आहेत.
