कुतूहल: राष्ट्रीय सागरी दिन

१९१९ साली वालचंद हिराचंद दिल्लीहून मुंबईला येत असताना त्यांची वॉटसन नामक एका इंजिनीअरशी गाठ पडली. या भेटीतून त्यांना तेव्हाचे संस्थानिक महाराजा माधवराव सिंदिया यांचे एक जहाज विकाऊ असल्याचे समजले. मूळ कॅनेडियन पॅसिफिक लाइनचे हे जहाज महाराजा सिंदिया यांनी विकत घेऊन एक हॉस्पिटल शिप म्हणून ब्रिटिश सरकारला युद्ध काळात दिले होते. युद्ध समाप्तीनंतर हे जहाज विकण्यासाठी काढले होते. याचे नाव होते ‘एस. एस. लॉयल्टी’. अवघ्या दोन महिन्यांमध्ये वालचंद हिराचंद आणि नरोत्तम मोरारजी या उद्योजकाने ‘सिंदिया स्टीम नेव्हिगेशन कंपनी’ स्थापन केली आणि ५ एप्रिल १९१९ या दिवशी एस. एस. लॉयल्टी’ हे प्रवासी जहाज युरोपकडे रवाना झाले. पुढची २८ वर्षे ‘सिंदिया स्टीम नेव्हिगेशन कंपनी’ला ब्रिटिशांकडून सतत विरोध होत राहिला, पण त्यांनी त्याला मोठय़ा धैर्याने तोंड दिले. यामुळे या दिवसाला भारतीय जलवाहतूक क्षेत्रात ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले.

१९६४ साली ५ एप्रिल हा भारताचा ‘राष्ट्रीय सागरी दिन’ म्हणून जाहीर करण्यात आला आणि तेव्हापासून दरवर्षी तो साजरा केला जातो. या दिवशी नौवहन क्षेत्रात देदीप्यमान कामगिरी करणाऱ्या व्यक्तीला ‘वरुण पुरस्कार’ देऊन सन्मानित केले जाते.

कॅप्टन सुनील सुळे,मराठी विज्ञान परिषद