‘आयईईई न्यूरल नेटवर्क पायोनियर अवॉर्ड’ व ‘ट्युरिंग अवॉर्ड’ विजेते, यान आंद्रे लकून हे एक फ्रेंच संगणकशास्त्रज्ञ आहेत. ते प्रामुख्याने मशीन लर्निंग, संगणक दृष्टी, मोबाइल रोबोटिक्स आणि संगणकीय न्यूरोसायन्स या क्षेत्रात काम करतात. लकून यांचा जन्म ८ जुलै १९६० रोजी फ्रान्समधील, पॅरिस येथे झाला. त्यांनी १९८७ मध्ये युनिव्हर्सिटी पियरे एट मेरी क्युरी, पॅरिस येथून संगणक विज्ञानात पीएच. डी. व टोरंटो विद्यापीठातून पोस्टडॉक्टरेट पदवी घेतली. १९८८ पासून त्यांच्या प्रदीर्घ वैज्ञानिक जीवनात त्यांनी ए.टी. अँड टी. बेल लॅब्स (न्यूजर्सी), एन. ई. सी. रिसर्च इन्स्टिट्यूट (प्रिन्स्टन), न्यूयॉर्क युनिव्हर्सिटी सेंटर फॉर डेटा सायन्स व फेसबुक अशा प्रसिद्ध संस्थांमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता विभागात प्रमुख पदे भूषवली. या कालखंडात त्यांनी न्यूरल नेटवर्क्स, हस्तलेखन ओळख, प्रतिमा प्रक्रिया आणि संपीडन तसेच संगणक समजून घेण्यासाठी समर्पित सर्किट्स आणि आर्किटेक्चरवर १८० हून अधिक तांत्रिक शोधनिबंध आणि पुस्तक अध्याय प्रकाशित केले आहेत. हेही वाचा >>> कुतूहल : परिपूर्ण बुद्धिमत्तेचे धोके टोरंटो विद्यापीठ आणि बेल लॅब्समध्ये काम करत असताना, हस्तलिखित अंकांच्या प्रतिमांवर कॉन्व्होल्युशनल न्यूरल नेटवर्क सिस्टमचे प्रशिक्षण देणारे लकून हे पहिले शास्त्रज्ञ होते. त्यांनी विकसित केलेल्या वर्ण ओळख तंत्रज्ञानाचा वापर जगभरातील अनेक बँकांनी धनादेश वाचण्यासाठी केला आहे. तसेच त्यांनी शोधलेले प्रतिमा संकुचन तंत्रज्ञान (डीजेव्हीयू) कागदपत्रे व संकेतस्थळे स्कॅन करण्यासाठी प्रामुख्याने वापरले जाते. आज, त्यांनी विकसित केलेली कॉन्व्होल्यूशनल न्यूरल नेटवर्क पद्धती कॉम्प्युटर व्हिजन, तसेच स्पीच रेकग्निशन, स्पीच सिंथेसिस, इमेज सिंथेसिस आणि नैसर्गिक भाषा प्रक्रियेमध्ये उद्योग मानक आहेत. ती पद्धती स्वायत्त ड्रायव्हिंग, वैद्यकीय प्रतिमा विश्लेषण आणि माहिती फिल्टरिंगसह विविध आधुनिक तंत्रज्ञानांमध्ये फेसबुक, गूगल, मायक्रोसॉफ्ट, आयबीएम, एनईसी आणि ए.टी. अँड टी. सारख्या कंपन्यांद्वारे वापरली जाते. म्हणूनच त्यांना कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे गॉडफादर म्हणून संबोधले जाते. लकून यांच्या मते, सूचना या मानवांप्रमाणे तर्क आणि योजना करण्याच्या क्षमतेसह यंत्रे तयार करण्याच्या मार्गावरील पहिले टप्पे असू शकतात. बरेच लोक त्याला ‘कृत्रिम सामान्य बुद्धिमत्ता’ म्हणतात, जी भविष्यातील तंत्रज्ञानाशी संवाद साधण्याचा एक भाग असणार आहे. त्यांच्या मते, पुढील काही वर्षांमध्ये व्हर्च्युअल साहाय्यकांनी फिट केलेले ऑगमेंटेड-रिॲलिटी चष्मे मानवांना दिवसभर मार्गदर्शन करतील. गौरी देशपांडे मराठी विज्ञान परिषद ईमेलoffice@mavipa.org संकेतस्थळ: www.mavipa.org
