पुणे : दिवाळीनिमित्तच्या खरेदीला लक्ष्य करून केल्या जाणाऱ्या सायबर फसवणुकीमध्ये दिवसेंदिवस वाढ होत आहे. सायबर गुन्हेगार यासाठी मोठ्या प्रमाणात कृत्रिम प्रज्ञा (एआय) तंत्रज्ञानाचा वापर करीत असल्याचे समोर आले आहे. त्यामुळे दिवाळीची ऑनलाइन खरेदी करताना सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला क्विक हील टेक्नॉलॉजीजच्या सर्वेक्षण अहवालात देण्यात आला आहे.
क्विक हील टेक्नॉलॉजीजच्या सेक्युराइट लॅब्स या मालवेअर विश्लेषण केंद्राने हा अहवाल तयार केला आहे. या अहवालानुसार, गेल्या वर्षी दिवाळीदरम्यान ई-कॉमर्स मंचावरील विक्रीने ९० हजार कोटी रूपयांचा टप्पा गाठला होता. त्या वेळी इंडियन रेल्वे केटरिंग अँड टुरिझम कॉर्पोरेशनने (आयआरसीटीसी) दररोज १३ लाखांहून अधिक तिकिटांची विक्री हाताळली केली. डिजिटल व्यवहारांमधील या वाढीमुळे सायबर गुन्ह्यांमध्ये दिवाळीच्या काळात वाढ होते. सणासुदीदरम्यान खरेदी करणाऱ्या ग्राहकांना लक्ष्य करण्यासाठी सवलतींसह इतर योजनांच्या माध्यमातून आकर्षित करणाऱ्या संदेशांमध्ये वाढ झाल्याचे दिसून येत आहे. यापैकी अनेक संदेश हे कृत्रिम गरज निर्माण करण्यासाठी आणि नागरिकांना योग्य पडताळणीशिवाय फसवणूक करणाऱ्या लिंकवर क्लिक करण्यास भाग पाडण्यासाठी तयार करण्यात आलेले असतात.
याबाबत क्विक हील टेक्नॉलॉजीजच्या उत्पादन धोरणाच्या प्रमुख स्नेहा काटकर म्हणाल्या, की नवनिर्मितिक्षम कृत्रिम प्रज्ञेमुळे सायबर गुन्हेगार नागरिकांशी अतिशय नैसर्गिक पद्धतीने संवाद साधू शकत आहेत. उत्सवादरम्यान आकर्षक सवलतींच्या योजनांमुळे विक्रीमध्ये वाढ होते; परंतु, सर्वांत लक्षवेधक संदेशही फसवे असू शकतात. सायबर गुन्हेगार हे नागरिकांना विविध प्रकारची आमिषे दाखवून त्यांची फसवणूक करतात. याचबरोबर बँक खाते बंद करण्याची धमकी देण्याचे प्रकारही घडतात.
ग्राहकांना लक्ष्य करण्याच्या पद्धती
- बनावट प्रवास आणि बुकिंग पोर्टल : आयआरसीटीसी आणि प्रमुख विमान कंपन्यांची बनावट संकेतस्थळे तयार केली जातात. या संकेतस्थळांच्या माध्यमातून ग्राहकांचा वैयक्तिक माहिती व बँक तपशील घेऊन फसवणूक केली जाते.
- ई-कॉमर्सद्वारे फसवणूक : सायबर गुन्हेगार आकर्षक सवलतींची जाहिरात करणारी बनावट ई-कॉमर्स संकेतस्थळे तयार करतात. याद्वारे ग्राहकाच्या विदेची चोरी केली जाते.
- मनोरंजन कार्यक्रम फसवणूक : मंडप भेटी, दांडिया नाइट्स, गरबा कार्यक्रम आणि इतर कार्यक्रमांच्या बनावट तिकीट विक्रीच्या लिंक पाठविल्या जातात. त्यातून ग्राहकांची फसवणूक होते.
- क्यूआर कोड आणि यूपीआय पेमेंट ट्रॅप : ग्राहकांना भ्रामकपणे खऱ्या दिसणाऱ्या फसव्या संकेतस्थळावर नेले जाते. त्यात गुंतागुंतीचे निर्देश देऊ त्याला विदा चोरी करणाऱ्या संकेतस्थळाकडे नेले जाते.
- एआय-एनहान्स्ड सोशल इंजिनिअरिंग : एआयचा वापर करून सायबर गुन्हेगार ग्राहकांची खरेदी पद्धती आणि समाजमाध्यमातील माहिती मिळवितात. त्याद्वारेही फसवणूक करण्याचे प्रकार घडत आहेत.
