पुण्यातील सांडपाण्यातही करोना विषाणू? राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाळेच्या तपासणीत नेमकं काय समोर आलं…

करोना संकटावेळी पुण्यात सांडपाणी सर्वेक्षण प्रकल्प सुरू झाला. राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाळा आणि पुणे नॉलेज क्लस्टरच्या वतीने हा प्रकल्प राबविला जातो. या प्रकल्पाच्या माध्यमातून शहरातील १० सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्पांतील पाण्याची तपासणी केली जाते. तपासणीसाठी दर आठवड्याला ४० ते ६० सांडपाणी नमुने घेतले जातात. या तपासणीत २२ एप्रिलला एका प्रकल्पातील सांडपाण्यात करोना विषाणूचे अंश आढळून आले होते. त्यानंतर ६ मेपासून पुढे दहाही सांडपाणी प्रकल्पांतील पाण्यात करोना विषाणूचे अंश आढळून येण्यास सुरुवात झाली.

शहरातील साथरोगांची पूर्वसूचना मिळण्यासाठी सांडपाणी सर्वेक्षण प्रकल्प महत्त्वाचा आहे. हा प्रकल्प ऑगस्ट २०२१ मध्ये सुरू झाला असून, गेल्या ५ वर्षांपासून तो सुरू आहे. सांडपाणी तपासणीतून शहरात कोणत्या रोगाची साथ सुरू आहे, याची माहिती मिळावी, हा यामागील हेतू आहे.

राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाळेकडून आरोग्य विभागाला सांडपाणी तपासणीत आढळलेल्या निष्कर्षांची माहिती दिली जाते. त्यामुळे आरोग्य विभागाकडून तातडीने उपाययोजना सुरू होण्यास मदत मिळते. याआधी या प्रकल्पाच्या माध्यमातून ओमिक्रॉन आणि त्याच्या उप्रकारांमुळे संसर्गात झालेली वाढ निदर्शनास आली होती.

तपासणी नेमकी कशी?

शहरातील सांडपाण्यात नागरिकांचा मैला मिसळलेला असतो. या मैलामिश्रित सांडपाण्यात नागरिकांना संसर्ग झालेल्या मृत विषाणूंचे अंश असतात. सांडपाण्याची तपासणी केल्यानंतर त्यातील विषाणूंचे अंश आढळून येतात. याचबरोबर सांडपाण्यात विषाणूंच्या अंशांचे प्रमाण किती आहे, यावर त्या संसर्गाची तीव्रता समजते. त्यामुळे एखाद्या भागातील सांडपाण्यात विषाणूचे जास्त प्रमाण आढळल्यास त्या भागात संसर्ग अधिक तीव्र असल्याचा निष्कर्ष काढता येतो.

शहरातील सर्व सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्पांतील सांडपाण्याचे नमुने आम्ही दर आठवड्याला संकलित करतो. सिंगापूर आणि हाँगकाँगमध्ये करोना संसर्गात वाढ झाल्यानंतर आम्ही सांडपाणी नमुन्यांची तपासणी सुरू केली. सर्वच प्रकल्पांतील सांडपाण्यात करोना विषाणूचे अंश आढळून येत आहेत. त्यात हळूहळू परंतु सातत्यपूर्ण वाढ होताना दिसून येत आहे. याबाबतची माहिती महापालिकेसह राज्याच्या आरोग्य विभागाला देण्यात आली आहे. – डॉ. महेश धारणे, शास्त्रज्ञ, राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाळा