अन्वयार्थ : अटळ बाजारझड; पण नुकसानही अपरिहार्य?

हेही वाचा >>> उलटा चष्मा : आपण रक्तपिपासू?

अमेरिकेच्या अर्थसूचक आकडेवारीतील असे नरम-गरम उलटफेर कैक महिने सुरूच होते. पण विश्लेषकांचा सारा भर तेथे व्याजदर कपातीचे चक्र सुरू होईल आणि आज ना उद्या त्या संबंधाने अनिश्चितता संपुष्टात येईल. तशी ती संपुष्टात आल्याचे गेल्या बुधवारी फेडरल रिझर्व्ह या तेथील मध्यवर्ती बँकेच्या बैठकीतील चर्चेच्या समालोचनातून पुढे आलेदेखील. पण दोनच दिवसांत तेथील रोजगाराच्या प्रतिकूल आकडेवारीने बाजार पुन्हा पडला. दुसरीकडे बँक ऑफ जपानच्या व्याजदरात वाढीच्या पवित्र्याने तेथील बाजाराला मंदीत लोटले. सोमवारी तर ऑक्टोबर १९८७ नंतरची सर्वात मोठी घसरण (१५ टक्के!) तेथील निक्केई या निर्देशांकाने अनुभवली. वर्षभरात त्यांच्या निर्देशांकाने साधलेली वाढ एका दिवसात धुऊन निघाली. हे फार अगम्य नव्हतेच म्हणा! पण आपल्या बाजाराबाबत सर्वात अगम्य बाब हीच की, आपल्या बाजार नियामकाला म्हणजेच ‘सेबी’ला ज्याची चाहूल लागली आणि ज्याबद्दल अनेकदा नुसतेच इशारे दिले गेले ते टाळण्यासाठी प्रत्यक्षात काय केले गेले? सेबीच नव्हे तर रिझर्व्ह बँक गव्हर्नरही अलीकडे त्यांच्या कार्यकक्षेबाहेर जात बाजारातील उन्मादी तेजीबाबत सावधगिरीचा इशारा देऊन गेले.

हेही वाचा >>> पहिली बाजू : ठाकरेंचे वक्तव्य नैराश्याचे द्योतक

वायदे बाजारातील बेभरवशाचे सौदे हे कुटुंबाच्या बचतीचा घास घेत आहेत, असा सेबीने प्रसिद्ध केलेल्या ताज्या पाहणीचा निष्कर्षही याच पठडीतील. ताकीद, इशाऱ्यांच्या फैरी सुरू असतानाच, बाजार निर्देशांकांची विक्रमी शिखरांना सर करणारी बैलदौड सुरूच होती. तर्क, विश्लेषण, सद्या:स्थितीचा अन्वयार्थ हा ज्याच्या त्याच्या दृष्टीने वेगवेगळा लावला जाऊ शकेल. बाजार मंदीचा पूर्वअंदाज लावता येणे अवघड, हेही तितकेच खरे. पण गुंतवणूकदारांनी जे गमावले, ते गमावलेच. यातील अनेक गुंतवणूकदार असे की ज्यांनी कदाचित पहिल्यांदाच हा आघात आणि त्यापायी होणाऱ्या वेदना अनुभवल्या असतील. करोनाकाळानंतर डिमॅट खात्यांमध्ये दुपटीने झालेली वाढ अशा समयी मग फुशारक्या मारण्याची नव्हे, तर शोचनीय बाब ठरते. दु:खद गोष्ट हीच की, सध्याच्या झडीमागील कारणे आणि निदान जरी झाले तरी, उपचार मात्र शक्य नाही. बाजारातील उलटफेरीने हातातोंडाशी आलेले अपेक्षित लक्ष्य हिरावले गेल्याचा चटका जीवघेणी बोच देणाराच ठरतो. अशा समयी पैसा गमावतो तो छोटा गुंतवणूकदारच. दरमहा १५,००० कोटी ‘एसआयपी’तून गोळा करणाऱ्या म्युच्युअल फंडासारख्या देशी गुंतवणूकदार संस्थांनी, विदेशी गुंतवणूकदारांना तुल्यबळ सामर्थ्य कमावले म्हणणाऱ्यांच्या दाव्यातील फोलपणाही अशा वेळी उघडा पडतो. अशा या संक्रमणकाळात गुंतवणुकीचा संयम, सबुरी, सुज्ञतेचा पैलू आणखी उजळेल आणि फळफळेल, अशीच तूर्त अपेक्षा!