वैष्णवी वैद्य मराठे नवीन वर्षांरंभ. २०२४ च्या निमित्ताने सगळयांना समृद्धीपूर्ण आणि निरामय शुभेच्छा. प्रत्येक नवीन वर्ष हे नवीन बदल, नवीन संधी आणि नवीन सुरुवात घेऊन येत असते. गतवर्षीचे अनुभव, शिकवण पाठीशी घेऊन नवीन वर्षांत नवी आव्हाने, नव्या गोष्टींना सामोरे जाण्यासाठी तरुण पिढी कायमच सज्ज असते. तरुण पिढीच्या अनुषंगाने शिक्षण, फॅशन आणि तंत्रज्ञान या क्षेत्रात कायापालट होताना आपण पाहात आहोत. नवीन वर्षांच्या उंबरठयावर या क्षेत्रांमध्ये नक्की काय काय बदल होत आहेत, त्याबद्दल ‘व्हिवा’ने आढावा घेतला.. बदल हा माणसाच्या जीवनातला सगळयात महत्त्वाचा घटक. जगातल्या प्रत्येक चांगल्या-वाईट घटनांच्या मुळाशी गेलं तर जीवनशैलीत, व्यवसायात, समाजात झालेले आमूलाग्र बदलच त्यासाठी कारणीभूत आहेत. आणि याच बदलाचा महत्त्वाचा घटक म्हणजे जगभरातली तरुण पिढी. ज्या देशात तरुण पिढी जास्त प्रमाणात आहे त्या देशाचा विकास, नवीन गोष्टींची पायाभरणी मोठया प्रमाणात आणि वेगवेगळया पद्धतीने होत असते. एका अर्थी तरुण पिढीचा कल लक्षात घेत हे बदल होत असतात आणि थोडा अधिक विचार केला तर याच बदलांचे परिणाम तरुण पिढीच्या जीवनशैलीवर होत असतात. आणि म्हणूनच विविध क्षेत्रांत नेमके काय बदल होऊ घातले आहेत, याचा शोध घेणं महत्त्वाचं ठरतं. हेही वाचा >>> रंग माझा वेगळा! तंत्रज्ञान ‘एआय’ (AI) हे अत्यंत आधुनिक आणि नवं तंत्रज्ञान भारतात बऱ्यापैकी रुजतं आहे. एआय म्हणजे ‘कृत्रिम बुद्धिमत्ता’ (Artificial Intelligence), अशा संगणक प्रणाली ज्या मानवी बुद्धिमत्तेसारखी बुद्धिमत्ता दाखवतात. त्या शिकतात, समस्या सोडवतात आणि नवीन गोष्टी तयार करू शकतात. जणू काही त्यांच्यातही आपल्यासारखा मेंदू असतो! एआयचे आधुनिक सॉफ्टवेअर्स असतात ज्यात माहितीचे मोठे मायाजाल सामावलेले असते, त्यातील नमुने ते शोधतात आणि त्यापासून नवीन गोष्टी निर्माण करू शकतात. उदाहरणार्थ, एआय चित्र काढू शकते, गाणी लिहू शकते आणि तुम्हाला अपेक्षित असलेल्या प्रश्नांसंदर्भातील सर्व गोष्टी समजून तुम्हाला उत्तर देऊ शकते! एआय अनेक क्षेत्रांमध्ये क्रांती घडवून आणते आहे. औषधांची निर्मिती, शाळांमधील शिक्षण, आपोआप ड्राइव्ह करणारी कार - प्रत्येक ठिकाणी एआय आपल्याला मदत करू शकते, पण हेही लक्षात घ्यायला हवे की एआय म्हणजे आपल्यासारखा माणूसप्राणी नाही. ते कल्पना करू शकत नाही, भावना समजून घेऊ शकत नाही आणि आपल्यासारखे निर्णय घेऊ शकत नाही, परंतु ते आपल्याला खूप मदत करू शकते आणि भविष्यात हे आणखीही वाढणार आहे! ‘मेटाव्हर्स’ हा इंटरनेटचा पुढचा टप्पा आहे. हे आपल्याला डिजिटल जगात वास्तविक अनुभव घेण्याची परवानगी देईल. शाळेत जाणे, कॉन्सर्ट पाहणे आणि मित्रांना व्हर्चुअल भेटणे यासारख्या गोष्टी आता मेटाव्हर्समध्ये शक्य असतील. मेटाव्हर्स हे व्हर्च्युअल रिअ‍ॅलिटी (VR) आणि ऑगमेंटेड रिअ‍ॅलिटी (AR) यांचे संयोजन आहे. VR आपल्याला संपूर्णपणे डिजिटल जगात घेऊन जाते, तर AR आपल्या वास्तविक जगाला डिजिटल घटकांसह वाढवते. मेटाव्हर्स अजून प्रारंभिक अवस्थेत आहे, परंतु त्याच्यात आपल्या आयुष्यावर मोठा प्रभाव पाडण्याची क्षमता आहे. एकमेकांशी संपर्क साधण्याचा आणि आपले विश्व विस्तारत नेण्याचा एक नवीन मार्ग या माध्यमातून आपल्याला उपलब्ध होणार आहे. फॅशन फॅशन क्षेत्र अथांग समुद्रासारखे आहे. त्यात रोज नवनवीन मोती मिळत जातात. आधीसारखे अमुक पद्धतीचे कपडे म्हणजे पाश्चात्त्य संस्कृती, तमुक कपडे म्हणजे पारंपरिक असे काही राहिले नाही. तरुणांना नव्याची जोड तर हवीच आहे, पण जुन्याची कास सोडायची नाही. या एका तत्त्वावर फॅशन क्षेत्राचा कायापालट झाला आहे. फॅशनमध्ये आता फक्त कपडे नाहीत, तर दागिने, अ‍ॅक्सेसरीज, चपला, मेकअप असे संपूर्ण स्टायिलग सामावलेले आहे. जागतिकता, टिकाऊपणा आणि तंत्रज्ञानाचा वापर हे प्रमुख ट्रेण्ड्स फॅशनमध्ये आकर्षित करतात. या क्षेत्रातही नव्या वर्षांत काही खास बदल पाहायला मिळणार आहेत. जागतिक आणि समावेशक फॅशन : फॅशन आता फक्त एका संस्कृती किंवा शैलीपुरती मर्यादित नाही. जगभरातील विविध संस्कृतींचा समावेश करून फॅशन अधिक जागतिक होत आहे. आकार, रंग आणि वयाची सर्व बंधने फॅशनच्या बाबतीत मोडीत निघाली आहेत. फॅशन आता अधिक समावेशक होते आहे आणि प्रत्येकाला त्यांच्या विशिष्ट शैलीने स्वत:चे प्रतिनिधित्व करण्यास प्रोत्साहन मिळते आहे. टिकाऊ फॅशन : पर्यावरणाच्या चिंतेमुळे फॅशन उद्योग टिकाऊ पद्धतींचा अवलंब करण्याकडे वळला आहे. पुनर्वापर केलेले कपडे, जैविक कापड आणि नैतिक उत्पादन पद्धती आता ट्रेण्डमध्ये आहेत. कपडे खरेदीबाबतीत ग्राहक जागरूक होत असून टिकाऊ कपडे खरेदी करण्याकडे कल वाढतो आहे. तंत्रज्ञानाचा वापर : तंत्रज्ञान फॅशन उद्योगात क्रांती घडवते आहे. ऑनलाइन शॉपिंग, आभासी वास्तविक फिटिंग रूम आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता-चलित स्टाइल सल्लागार या गोष्टी फॅशनप्रेमींसाठी कॉमन झाल्या आहेत. तंत्रज्ञानामुळे वैयक्तिकृत आणि सोयीस्कर फॅशन ट्रेण्ड्स विकसित करणे शक्य झाले आहे. ग्राहक आता त्यांच्या अचूक गरजांसाठी डिझाइन केलेले कपडे शोधू शकतात आणि खरेदी करू शकतात. एआय आणि थ्रीडी प्रिंटिंग : कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या माध्यमातून फॅशन डिझाइन्स, ट्रेण्ड्स आणि ग्राहकांच्या गरजा समजून घेण्यासाठी फॅशन ब्रॅण्ड्सना मदत होते आहे. थ्रीडी प्रिंटिंगमुळे कस्टमाईज्ड कपडे डिझाईन करून घेणे सहजशक्य झाले आहे. या तंत्रज्ञानामुळे नवनवीन क्रिएटिव्ह फॅशन ट्रेण्ड्स अनुभवायला मिळतील यात शंका नाही. लाइफस्टाइल २०२४ मध्ये आपली लाइफस्टाइल मोठया प्रमाणात बदलते आहे. जागतिकता, निरोगी आणि सक्रिय जीवन, तंत्रज्ञानाचा वापर आणि साध्यासोप्या पद्धतीने जगण्याकडे वाढता कल हे प्रमुख ट्रेण्ड्स लाइफस्टाइल संदर्भात दिसतात. जागतिक दृष्टिकोन : आपली जगण्याची शैली अधिक जागतिक होत आहे. आम्ही आता जगभरातील संस्कृतींचा अनुभव घेण्यासाठी आणि त्या आपल्या जीवनात समाविष्ट करण्यासाठी मनाने तयार आहोत. प्रवास, परदेशी भाषिक शिक्षण आणि आंतरराष्ट्रीय व्यापारवाढीमुळे हा बदल शक्य झाला आहे. आरोग्य आणि सक्रिय जीवन : आरोग्यावर आणि सक्रिय जीवनावर अधिक भर दिला जातो आहे. योग, धावणे, स्वस्थ खाणे आणि ध्यान यांसारख्या क्रियाकलापांचा लोक अवलंब करत आहेत. तंत्रज्ञानामुळे हाती आलेले फिटनेस ट्रॅकर्स आणि ऑनलाइन वर्कआऊट सत्रांसारख्या साधनांद्वारे निरोगी लाइफस्टाइल असावी यासाठी तरुणाईकडून अधिक प्रयत्न केले जात आहेत. तंत्रज्ञानाचा वापर : तंत्रज्ञान आपल्या दैनंदिन जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहे. आम्ही ऑनलाइन शॉपिंग, ऑनलाइन बँकिंग, ऑनलाइन शिक्षण आणि इतर अनेक गोष्टी तंत्रज्ञानाच्या बळावर करत आहोत. यामुळे आपले आयुष्य अधिक सुकर आणि कार्यक्षम झाले आहे. शांतताप्रिय जीवन : आजच्या तरुणांच्या भाषेत ‘मिनिमलिस्टिक लाइफस्टाइल’ म्हणजे शांतताप्रिय जगणे असे म्हटले तर वावगे ठरणार नाही. करोनाने सगळयांच्याच आयुष्यात थोडयाअधिक प्रमाणात बदल केले आहेत. त्याचे कितीही म्हटले तरी वेगवेगळया पद्धतीने परिणाम आणि पडसाद आजही पाहायला मिळतात. म्हणूनच सध्या तरुण वर्गाला शांतताप्रिय आणि साधे आयुष्य आवडायला लागले आहे. आता कदाचित आपापल्या लाइफस्टाइलप्रमाणे याची व्याख्या वेगवेगळी असू शकते, पण आपल्या प्रियजनांसोबत अधिकाधिक वेळ घालवणे, क्वॉलिटी टाइम मिळवणे हे तरुणाईला अधिक गरजेचे वाटू लागले आहे. शिक्षण मिश्र शिक्षण : ऑनलाइन आणि ऑफलाइन शिकवणी या दोन्ही पद्धतींच्या मिश्रणामुळे शिक्षण व्यवस्थेत अधिक लवचीकता आली आहे. व्हर्च्युअल रिअ‍ॅलिटी आणि ऑगमेंटेड रिअ‍ॅलिटी यासारख्या तंत्रज्ञानांमुळे, खासकरून विज्ञान आणि व्यावसायिक क्षेत्रांमध्ये शिक्षणाचे अनुभव अधिक मनोरंजक बनत आहेत. एआयद्वारे शिक्षण : एआयमुळे एक अनुकूल शिक्षण व्यासपीठ उपलब्ध होण्याच्या मार्गावर आहे. ते विद्यार्थ्यांच्या वैयक्तिक गरजा आणि शिकण्याच्या पद्धती ओळखून त्यानुसार अभ्यासक्रम तयार करते. शिक्षकांना परीक्षण, आणि इतर प्रशासकीय कामातसुद्धा मदत करू शकते. कौशल्य-केंद्रित शिक्षण : पारंपरिक विषय ज्ञानासोबत आता व्यावहारिक कौशल्य विकासावर अधिक भर दिला जातो आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांना भविष्यात नोकरीच्या विविध संधींच्या दृष्टीने तयारी करता येणे शक्य होणार आहे. प्रोजेक्ट बेस्ड लर्निग, क्रॉस-डिसिप्लिनरी असाईनमेंट्स आणि इंटर्नशिप्स वाढत आहेत जेणे करून विद्यार्थ्यांना वास्तविक जगात कौशल्ये लागू करण्याची संधी मिळू शकते. विद्यार्थी-केंद्रित शिक्षणावर भर : प्रत्येक विद्यार्थ्यांची शिकण्याची शैली वेगळी असते. शिक्षकांना विद्यार्थ्यांच्या वैयक्तिक गरजा आणि शैलीनुसार त्यांच्या शिक्षण पद्धतीची आखणी करणे आवश्यक झाले आहे. आधुनिक तंत्रज्ञान तसेच नवीन शिक्षण धोरण याची सांगड घालून आता हे वैयक्तिकृत शिक्षण देणे शक्य होणार आहे. अ‍ॅडप्टिव्ह लर्निग प्लॅटफॉर्मच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांची ताकद आणि कमकुवतबाजू लक्षात घेऊन त्यांच्या शिकण्याच्या गतीनुसार त्यांना सामग्री आणि मार्गदर्शन प्रदान करणे शक्य झाले आहे, तसेच विद्यार्थ्यांना पारंपरिक विषय सोडून इतर गोष्टींमध्येही रुची असावी आणि पुढील विकासाची वाट निवडण्यासाठी वेगवेगळे मार्ग उपलब्ध व्हावेत हेसुद्धा त्यामागचे महत्त्वाचे मुद्दे आहेत. प्रकल्प-आधारित आणि अनुभवजन्य शिक्षण : प्रकल्प हाताळणे, वास्तविक समस्या सोडवणे या माध्यमातून विद्यार्थ्यांच्या बुद्धी आणि क्षमतेचा पुरेपूर वापर करण्याला अधिक महत्त्व दिले जाईल. यामुळे घोकंपट्टीऐवजी सक्रिय शिकणे आणि प्रत्यक्ष वापर यावर भर दिला जाईल. पूर्ण विकासावर अधिक भर शाळा शैक्षणिक यशापेक्षा अधिक काही करू शकतात. सामाजिक-भावनिक शिक्षण, मानसिक आरोग्याबद्दल जागरूकता आणि समीक्षात्मक विचार आणि सहकार यांसारख्या आयुष्यासाठी उपयुक्त कौशल्यांवरही शाळांकडून लक्ष दिले जाणार आहे.
