सध्या अनेकांना कोविड-१९ चा पुन्हा संसर्ग झाल्याची अनेक प्रकरणे समोर आली आहेत, ज्यामुळे आरोग्य अधिकार्‍यांना पुन्हा एकदा सावधगिरीचे उपाय चालू ठेवण्याच्या गरजेवर जोर देण्यास भाग पाडले आहे. अशा परिस्थितीत, कोविड-19 चा प्रसार रोखण्यासाठी नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे देखील जारी करण्यात आली आहेत. तसेच ओमायक्रॉनबाबतही केंद्र सरकारने सूचना जारी केल्या आहेत. त्यामुळे करोनातून बरे झाल्यानंतर पुन्हा संसर्ग का होतो तसेच दुहेरी लसीकरणानंतरही लागण का होते हे समजून घेणे आवश्यक आहे.
कोविड-१९ रीइन्फेक्शन म्हणजे काय?
अमेरिकेच्या सेंटर्स फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेंशन नुसार, जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला एकदा संसर्ग होतो, तो बरा होतो आणि नंतर पुन्हा संसर्ग होतो तेव्हा पुन्हा संसर्ग होतो. तज्ज्ञांच्या मते, त्याच विषाणूपासून पुन्हा संसर्ग होण्याची शक्यता असते. चालू असलेल्या कोविड-१९ अभ्यासांमुळे हे समजण्यास मदत होत आहे.
एम्स दिल्लीच्या अभ्यासात, डेल्टा व्हेरियंटद्वारे चालविलेल्या दुसऱ्या लाटेदरम्यान भारतीय आरोग्य सेवा कर्मचार्‍यांमध्ये कोविड -१९ ची पुनरावृत्ती रोखण्यासाठी स्वदेशी विकसित कोविड-१९ लसीचे दोन डोस ८६ टक्के प्रभावी असल्याचे आढळून आले. हा अभ्यास जामा नेटवर्क ओपन जर्नलमध्ये प्रकाशित झाला आहे.
आणखी एका नॅशनल सेंटर फॉर बायोटेक्नॉलॉजी इन्फॉर्मेशनच्या अभ्यासानुसार कोविड-१९ च्या रूग्णांमध्ये रीइन्फेक्शन हे अत्यंत संरक्षणात्मक होते. हे संरक्षण कालांतराने वाढले, जे सूचित करते की चालू असलेली रोगप्रतिकारक शक्ती ९० दिवसांहून अधिक काळ टिकून राहू शकते आणि वास्तविक पुन्हा संसर्ग दर्शवू शकत नाही.
कोविड-१९ मधून बरे होणाऱ्या रुग्णांमध्ये रोगप्रतिकारशक्ती कमीही झाल्याचे तज्ज्ञांनी नमूद केले आहे. भायखळ्यातील मसिना हॉस्पिटलमधील एमडी चेस्ट अँड ट्युबरक्युलोसिस डॉ. सुलेमान लधानी यांच्या म्हणण्यानुसार, “रीइन्फेक्शन पॉझिटिव्ह केसेस फार दुर्मिळ आहेत. अशा प्रकारची प्रकरणे जिथे आरोग्यसेवा कर्मचारी किंवा अत्यंत कमी प्रतिकारशक्ती असलेल्या लोकांमध्ये आढळून येतात आणि त्यांना जास्त धोका असतो. पण ते फार दुर्मिळ आहे.”
अपोलो टेलिहेल्थचे वरिष्ठ सल्लागार डॉ. एमडी मुबशीर अली म्हणाले, “प्रमाणित चाचण्यांसह मोठ्या प्रमाणात सेरोलॉजिकल स्क्रीनिंगमुळे अशा व्यक्तींची ओळख होईल ज्यांना संसर्गापासून संरक्षणात्मक प्रतिकारशक्ती आहे कोविड-१९ चा संसर्ग व्यक्तीला दोनदा होण्याची शक्यता फारच कमी आहे.”
कोविड-१९ पुन्हा संसर्ग हा वैज्ञानिक चर्चेचा विषय असल्याचे म्हटले जाते. आत्तापर्यंत, एकदा संसर्ग झालेल्या व्यक्तीला रोगाविरूद्ध कायमस्वरूपी प्रतिकारशक्ती विकसित होते किंवा पुन्हा संसर्ग होऊ शकतो हे स्पष्ट नाही. रोगाचा प्रसार नियंत्रित करण्यासाठी आवश्यक धोरणे मास्कचा वापर आणि शारीरिक अंतर तसेच लसीकरण हे महत्त्वाचे आहे.
डॉ बिपीन जिभकाटे यांच्या मते, एखादी व्यक्ती, महिन्यातून दोन किंवा तीन वेळा चाचणी सकारात्मक येऊ शकते कारण प्राणघातक विषाणू अजूनही शरीरात असतो.
अँटीबॉडीज काम करत नाहीत का?
अँन्टीबॉडीज काम करत नाहीत असे नाही. पण संक्रमणाला अँन्टीबॉडीजचा पुरेसा प्रतिसाद नसावा अशी शक्यता असते, ज्यामुळे व्यक्तीमध्ये पुरेशी प्रतिकारशक्ती विकसित होत नाही आणि त्याच्या शरीरात पुन्हा संसर्ग होण्याची शक्यता असते, असे डॉ. लधानी यांनी म्हटले.
यावर काय करता येईल?
डॉ वाधवा यांच्या मते, यासाठी सामाजिक अंतर, मास्क आणि लसीकरण, बूस्टर डोस मदत करू शकतात. जोपर्यंत व्हायरस म्यूटेट करत राहतील आणि व्हायरस बदलत नाही तोपर्यंत हे बूस्टर घ्यावे लागतील.
