हार्ट अटॅक येण्याआधी हातावर आणि मानेवर दिसतात ‘ही’ साधी लक्षणं; ९९% लोक दुर्लक्ष करतात, मोजावी लागेल मोठी किंमत…

हृदयविकाराचे कारण काय आणि लपलेले धोके काय आहेत यावर लक्ष ठेवावे

हृदयाच्या स्नायूच्या एखाद्या भागात रक्त प्रवाह अवरोधित होतो तेव्हा हृदयविकाराचा झटका येतो, सामान्यतः कोरोनरी धमनीमध्ये रक्ताच्या गुठळ्यांमुळे. या अडथळ्यामुळे हृदयाच्या ऊतींना ऑक्सिजन मिळत नाही, ज्यामुळे पेशी मरतात, ज्यामुळे त्वरित उपचार न केल्यास हृदयाचे कायमचे नुकसान होऊ शकते किंवा मृत्यू होऊ शकतो. हृदयविकाराच्या झटक्यांपूर्वी बहुतेकदा मूक जोखीम घटक असतात, जे वर्षानुवर्षे दुर्लक्षित राहतात. सीएमसी वेल्लोर येथे प्रशिक्षित आणि अपोलो हॉस्पिटल्समध्ये प्रॅक्टिस करणारे डॉक्टर सुधीर कुमार स्पष्ट करतात की, जवळजवळ ९९% हृदयविकाराचे झटके, स्ट्रोक आणि हृदय अपयश हे आधीच अस्तित्वात असलेल्या परंतु निदान न झालेल्या जोखीम घटकांमुळे होतात. लोक सहसा असे गृहीत धरतात की, ते निरोगी आहेत कारण त्यांना बरे वाटते, तरीही हृदयरोगाचे सुरुवातीचे टप्पे शांतपणे पुढे जाऊ शकतात, ज्यामुळे ते अत्यंत धोकादायक बनते.

पहिल्या हृदयविकाराचा धोका वाढवणाऱ्या लपलेल्या आरोग्य समस्या

पहिल्या हृदयविकाराचा झटका आलेल्या बहुतेक व्यक्तींना आधीच एक किंवा अधिक लपवलेल्या आरोग्य समस्या असतात. चार सर्वात सामान्य मूक जोखीम घटकांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
उच्च रक्तदाब : उच्च रक्तदाब कालांतराने रक्तवाहिन्यांचे नुकसान करतो, ज्यामुळे प्लेक तयार होण्याचा आणि हृदयविकाराचा झटका येण्याचा धोका वाढतो.
उच्च कोलेस्ट्रॉलची पातळी : जास्त एलडीएल कोलेस्ट्रॉलमुळे रक्तवाहिन्यांमध्ये चरबी जमा होते, ज्यामुळे हृदयाला रक्तपुरवठा कमी होतो.

रक्तातील साखर वाढणे (मधुमेह किंवा प्रीडायबिटीस) : उच्च ग्लुकोजची पातळी रक्तवाहिन्यांचे नुकसान करते आणि हृदयरोग वाढवते.

धूम्रपानाचा इतिहास : तंबाखूचा वापर हृदय आणि रक्तवाहिन्यांना नुकसान करतो, ज्यामुळे हृदयरोग होण्यास लक्षणीय हातभार लागतो.

हृदयरोगाची मोठी घटना घडेपर्यंत या जोखीम घटकांमध्ये अनेक लक्षणे दिसू शकत नाहीत, म्हणूनच नियमित देखरेख करणे आवश्यक आहे.

जीवनशैलीतील बदल आणि वैद्यकीय सेवा हृदयविकाराचा धोका कसा कमी करू शकतात

चांगली गोष्ट अशी आहे की, हे जोखीम घटक मोठ्या प्रमाणात बदलता येतात. वेळेवर वैद्यकीय हस्तक्षेपासह जीवनशैलीतील बदल हृदयविकाराचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी करू शकतात. फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य आणि निरोगी चरबीयुक्त हृदय-निरोगी आहार कोलेस्ट्रॉल आणि रक्तदाब नियंत्रित करण्यास मदत करू शकतो. त्यामुळे हृदयविकाराचा धोका कमी होऊ शकतो.

नियमित शारीरिक क्रियाकलाप : व्यायाम हृदयाला बळकटी देतो, रक्ताभिसरण सुधारतो आणि निरोगी वजन आणि रक्तातील साखरेची पातळी राखण्यास मदत करतो.

धूम्रपान सोडणे : तंबाखू टाळल्याने हृदयरोगाचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी होतो.

ताण व्यवस्थापन : दीर्घकालीन ताण उच्च रक्तदाब आणि हृदयाला हानी पोहोचवणाऱ्या अस्वास्थ्यकर सवयींना कारणीभूत ठरतो.

नियमित वैद्यकीय तपासणी : रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आणि रक्तातील साखरेचे नियमित निरीक्षण लवकर हस्तक्षेप करण्यास अनुमती देते.

डॉ. कुमार यावर भर देतात की, अगदी लहान, सातत्यपूर्ण बदलदेखील हृदयविकाराचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी करू शकतात.

हृदयाच्या सुरक्षिततेसाठी लवकर निदान आणि नियमित आरोग्य तपासणीचे महत्त्व

प्रतिबंध मोठ्या प्रमाणात जोखीम घटकांच्या लवकर ओळखण्यावर अवलंबून असतो. जर व्यक्तींनी त्यांच्या आरोग्याचे सातत्याने निरीक्षण केले तर अनेक स्ट्रोक आणि हृदयविकार टाळता येऊ शकतात. नियमित आरोग्य तपासणी डॉक्टरांना लपलेल्या समस्या ओळखण्यास आणि त्या वाढण्यापूर्वी हस्तक्षेप करण्याची शिफारस करण्यास अनुमती देते. डॉ. कुमार चेतावणी देतात की, लोक अनेकदा गंभीर लक्षणे दिसेपर्यंत वाट पाहतात, जे धोकादायक आहे; कारण हृदयविकार आणि स्ट्रोक अचानक आणि गंभीर परिणामांसह येऊ शकतात.

रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आणि ग्लुकोजच्या पातळीचे निरीक्षण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, विशेषतः ३० वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या व्यक्तींसाठी किंवा हृदयविकाराचा कुटुंबातील इतिहास असलेल्यांसाठी. जीवनशैलीतील बदल किंवा औषधोपचारांद्वारे लवकर हस्तक्षेप केल्याने हृदयरोग रोखता येतो.

हृदयविकाराच्या धोक्याची चिन्हे ओळखणे

हृदयविकाराची सुरुवातीची लक्षणे ओळखल्यास जीव वाचू शकतो.

• सतत किंवा वारंवार छातीत दुखणे किंवा दाब येणे
• हात, मान, जबडा किंवा पाठीपर्यंत पसरणारी वेदना
• श्वास घेण्यास त्रास होणे
• मळमळ, उलट्या होणे किंवा छातीत जळजळ होणे
• चक्कर येणे किंवा बेशुद्ध होणे
• जास्त घाम येणे आणि असामान्य थकवा

चिंता ही लक्षणे दिसू लागल्यावर त्वरित वैद्यकीय मदत घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण लवकर हस्तक्षेप केल्याने जगण्याचे प्रमाण सुधारते आणि दीर्घकालीन नुकसान कमी होते.

दीर्घकालीन हृदय आरोग्यासाठी प्रतिबंधात्मक धोरणे

• हृदयाचे आरोग्य टिकवून ठेवण्यासाठी सतत दक्षता आणि सक्रिय काळजी घेणे आवश्यक आहे.
• कमी मीठ, साखर आणि अस्वास्थ्यकर चरबीयुक्त संतुलित आहार घेणे.
• नियमित व्यायामात सहभागी होणे, आदर्शपणे दिवसातून ३० मिनिटे व्यायाम करणे.
• तंबाखू सेवन टाळणे आणि अल्कोहोल मर्यादित करणे.
• ध्यान किंवा समुपदेशनाद्वारे ताणतणावाचे व्यवस्थापन करणे.
• जोखीम घटकांचा मागोवा घेण्यासाठी नियमित वैद्यकीय तपासणी सुनिश्चित करणे.

तज्ज्ञांचा असा भर आहे की, या धोरणांना सुरुवातीच्या चेतावणीच्या लक्षणांबद्दल जागरूकता आणल्याने हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोकचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकतो.