व्होटिंग

मतदानाचा दिवस उजाडला तसं सकाळी सकाळी रेळेकाकांच्या एकदम ध्यानी आलं की, या खेपेस घरी कुठल्याच पक्षाचे कार्यकत्रे भेटायला येऊन गेले नाहीत! हे आपलं निरीक्षण तेजसला सांगायला हवं, असं म्हणेपर्यंत दाराची बेल वाजली. समोर तेजसच उभा होता. तो म्हणाला, ‘‘आत्ता सकाळीच मत दिलं आणि येता येता म्हटलं तुम्हालाही पॅटिस आणू या.’’ रेळेकाकांना बरं वाटलं. मग त्यांनी त्यांचं निरीक्षण तेजसला सांगितलं. तर तो म्हणाला, ‘‘फेसबुक आणि व्हॉट्सअ‍ॅपवरतीच आता प्रचार होतो की!’’ आणि मग त्याने पुढे विचारलं, ‘‘तुम्ही कधी चालला आहात मतदानाला?’’ रेळेकाका क्षणभर काही बोलले नाहीत. कमी वेळा का त्यांनी मतदान केलं होतं! पत्रकारितेच्या अनेक वर्षांच्या अनुभवामुळे त्यांना हे जग जास्त बारकाईने बघता आलं होतं. सोल्ड आऊट होण्याची प्रक्रिया जवळून बघताना प्रामाणिक माणसाला जे क्लेश होतात आणि जो अपरिहार्य भ्रमनिरास होतो, तो त्यांना चुकला नव्हताच. सुदैवाची गोष्ट ही होती, की ते त्या धारेला लागले नव्हते आणि खेरीज सिनिकलदेखील झाले नव्हते. अजून त्यांचा लोकशाहीवर विश्वास होता. पण उत्साह मंदावलेला, इतकंच.

तेजसला त्यांनी चहा करून दिला आणि दोघे निवांत गच्चीत बसले. तेजस मोबाइलवरचे फोटो दाखवत म्हणाला, ‘‘ही नवी फॅशन. व्होटिंग सेल्फी. बायकोने मला शेजारी ओढत पाच सेल्फी काढले त्या मतदान केंद्रात!’’ काका हसले आणि म्हणाले, ‘‘मजा आहे रे ही. तुमचा तो अरिन आता पहिल्यांदा मतदान करणार आहे म्हणून उत्साहात आहे.’’ तेजसचा पझेसिव्हनेस उफाळून आला. अरिनने थेट काकांशी चॅट करणं म्हणजे..! आणि मग त्याचं त्यालाच जाणवलं की, हीच लोकशाही आहे. कुणालाही कुणाशीही संवाद साधण्याचं स्वातंत्र्य. पण त्याचा इगो दुखावला गेला होता क्षणभर, हेही खरंच होतं. म्हणजे प्रत्येकाच्या आत एक हुकूमशहा असतो की काय! तो मनोमन हसला, घराकडे वळला आणि मग खोलीत जाऊन आपल्या मोबाइलकडे वळला.

सगळ्यांचे मतदान केल्यावरचे प्रसन्न फोटो फेसबुकवर धपाधप पडत होते. तितक्यात माहीचा सेल्फी पडला मतदानानंतरचा. एकदम तेजसला जाणवलं, की खूप काळ तो, माही आणि अरिन भेटलेच नाहीयेत. त्याने ग्रुपवर समन्स काढलं : ‘आज चारला. कॉफी. माहीच्या घराजवळ नव्या उघडलेल्या बिस्त्रोमध्ये.’ दोन अंगठे पाठोपाठ आले आणि मग भेटलेच ते लगोलग.

तेजसने सगळ्यात आधी- ‘रेळेकाकांसोबत तू काय चॅट केलंस?’ हे अरिनला विचारलं. अरिन हसायलाच लागला. ‘‘कसली पझेसिव्ह पिढी आहे तुझी तेजसदा! अरे, ते थोडे डाऊन होते. मी त्यांना कन्व्हिन्स करत होतो, की त्यांनी मतदान करायला पाहिजे.’’ तेजस मान डोलवत म्हणाला, ‘‘हो, डाऊन होते खरे. मी पॅटिस घेऊन गेलेलो तेव्हा कळलं मला.’’ पॅटिस म्हटल्यावर माही हसली आणि म्हणाली, ‘‘हे बघा ना, माझी फेबु मत्रीण आहे पूनम छत्रे.. तिने नेहमीच्या व्होटिंग सेल्फीऐवजी पॅटिसचा फोटो टाकलाय आणि लिहिलंय- ‘रविवारी आणि मतदानाच्या दिवशी आम्ही पॅटिस खातो.’’’ अरिनला खूप हसू आलं. पण तो म्हणाला, ‘‘आमच्या मुंबईची स्टाईल वेगळी आहे. हे बघ माझ्या मित्राने- निनादने मला हा मेसेज केलाय.’’ ‘‘कोण.. खारकर?’’ तेजसने विचारलं. एव्हाना अरिनचे मुंबईचे सगळे मित्र तेजसला ऐकून ठाऊक झालेले. ‘‘हो. तोच. बघ, तू कसा पझेसिव्हली माझ्या मित्रांची आडनावंही लक्षात ठेवतो आहेस!’’ तेजसने त्याच्या पाठीत हलका गुद्दा मारला. अरिन पुढे बोलला, ‘‘तर तो म्हणतो- ‘तीन महत्त्वाच्या गोष्टी : चिकन, मटण आणि ईव्हीएमचं बटण!’’’ तिघे बेदम हसत सुटले.

तेजसने मग माहीला विचारलं, ‘‘तू कुणाला मत दिलंस मग?’’ माही डोळे मोठे करत मिश्कील हसत बोलली, ‘‘गुप्त असतं ते!’’  ‘‘अरिन, तुझं व्होट कुणाला?’’ तेजसने पुढे विचारलं. अरिन मुंबईचा असल्याने त्याचं मतदान एक आठवडय़ानंतर उशिराने होतं. अरिन बोलला, ‘‘मी मुळात डॅम एक्सायटेड आहे, कारण हे माझं पहिलंच व्होटिंग आहे! कधी मी मत देतो आणि सेल्फी काढून इन्स्टावर अपलोड करतो असं झालंय. ते रांगेत थांबणं, बटण दाबणं.. सगळं जाम भारी असणार रे! आणि मेन म्हणजे ही फीलिंग, की आपण कुणाला तरी मत देतोय, चूज करतोय. विषय कट.’’ ‘‘धमालच येणार आहे तुला अऱ्या लेका!’’ अरिनच्या मुठीला मूठ आपटवत तेजस म्हणाला आणि मग त्याने विचारलं, ‘‘मग तू तुझ्या इथे ती अभिनेत्री उभी राहिली आहे तिला मत देणार का कुणाला?’’ माही वैतागत म्हणाली, ‘‘अरिन, काही या तेजसला सांगू नकोस. हा इतका उजवा आहे, की अभिनेत्री सोडून साध्वीलाच मत देणाऱ्यातला हा आहे.’’ ‘‘आणि तू इतकी डावी आहेस, की तुला देश तुटला तरी चालेल म्हणणारे लोक आवडतात.’’

अरीन हसत म्हणाला, ‘‘तुमच्या पिढीचे हे काय प्रॉब्लेम आहेत? मी फेसबुकवर बघतोय ना! किती भांडणं सुरू आहेत लेफ्ट आणि राइट विंग्जमध्ये.’’ तेजस त्वेषात उत्तरला, ‘‘इंस्टावर हिरोइन्सना किंवा लीडर्सना नुसतं फॉलो करण्यापेक्षा हे बरं! आम्ही डोकी चालवतो. काय!’’ ‘‘असतं का पण उजव्यांना डोकं?’’ माहीने खोचक हसत विचारलं. तेजस पेटून उत्तरला, ‘‘हेच हेच. हाच अ‍ॅटिटय़ूड. डाव्यांना जसं कायम स्वत:लाच डोकं आहे असं वाटतं अशा भ्रमात निदान आम्ही उजवे राहत नाही.’’ मग अरिन मध्यस्थी करत म्हणाला, ‘‘दा! माही! अरे, शाळेतल्या पोरांसारखे भांडू नका. मेन काय आहे? लोकशाही! आणि तुम्ही दोघे इतक्या टोकाचे उजवे किंवा डावे अजिबात नाही आहात हे माहितीय मला.’’ आणि मग त्याने त्याला आवडणाऱ्या अ‍ॅलन मूरच्या ‘व्ही फॉर वेंडेटा’मधलं वाक्य ऐकवलं : People shouldn’t be afraid of their government. Governments should be afraid of their people. माही आणि तेजसला तो मूर आणि वेंडेटा वगैरे काही माहीत नव्हतं; पण ते वाक्य त्यांना कळलं आणि आवडलं.

तेजस म्हणाला, ‘‘माझा नुकताच चीनमधून आलेला कंपनीतला मित्र सांगत होता की, आपल्या इथे ऑफिसमध्ये गप्पा मारताना जसं सहज राजकारणावर आपण बोलतो, तसं आमच्या चीनमधल्या प्लान्टवर अजिबात नसतं.’’ माही म्हणाली, ‘‘कसं वाटत असेल ना चीनच्या लोकांना! त्यांना काही मतच नाही. भारतातल्या अडाणी माणसालाही आपलं म्हणून एक राजकीय मत असतं. त्या मतामागे त्याचं लॉजिक असतं.’’ ‘‘डोंबलं! जात पहिली बघतात अनेक जण मत देताना. आणि वस्त्यांमध्ये पैसे वगैरे वाटतात, ते तर आपण ऐकतोच,’’ तेजस म्हणाला. अरिन म्हणाला, ‘‘पण दा, हेही लॉजिक आहे. खास भारतीय जुगाड परंपरेतलं लॉजिक. मी ते जस्टिफाय करत नाहीये, पण ते लॉजिकच आहे पब्लिकचं. आणि खरंच, त्याहून जास्त आहे काहीतरी या मातीत..’’ सगळे विचार करत पांगले.

अरिनने थोडय़ा वेळाने ‘एमिनेम’ या हिपहॉप गायकाचं एक गाणं रेळेकाकांसकट सगळ्यांना फॉरवर्ड केलं. बुश राष्ट्राध्यक्ष व्हायच्या आधीच्या निवडणुकीच्या वेळेचं बुशला थेट शिव्या घालणारं ते गाणं. रेळेकाका ते गाणं बघू लागले. व्हिडीओमध्ये सुरुवातीला शाळेतली मुलं राष्ट्रशपथ म्हणतानाचे आवाज होते. त्या निरागसांची स्वप्ने आणि वर्तमान यांचा काही सांधाच राहिलेला नाही हे त्या गायकाला दाखवायचं असावं असं रेळेकाकांना वाटलं.

पण तितक्यात अरिनने आणखी एक गाणं सगळ्यांना पाठवलं. अगदी गमतीशीर, रांगडय़ा आवाजात पंकज सखा नावाचा गायक खास भारतीय उत्साहात गात होता : ‘चढम चढम रे चुनावी रंग होले होले / व्होट किसे देना है रे ? मन डोले!’

पुढे अरिनने लिहिलेलं : ‘दोन गाण्यांतलं हे दुसरं गाणं मला जास्त आवडलं. यात आपलं.. भारताचं उत्साही स्पिरिट आहे. उजवे, डावे आणि अधलेमधले यांना सोबत घेऊन आपल्या या निवडणुका एकूण नीट होतात, होत राहतात, हेच कसलं भारी आहे यार! धिस इज इंडिया!’

रेळेकाका मनोमन हसले आणि पायात चपला घालून निमूट मत द्यायला गेले. थोडय़ा वेळाने तेजसने त्याच्या घराच्या गच्चीतून परत येणाऱ्या रेळेकाकांना ओरडून विचारलं, ‘‘मग, मत कोणाला?’’ रेळेकाकांनी शाई लावलेलं बोट तेजसच्या दिशेने उंचावत ठामपणे म्हटलं, ‘‘देशाला! देशाला!’’

ashudentist@gmail.com