धुळे : जिल्ह्यासह उत्तर महाराष्ट्रात जवळपास गेल्या पंधरा दिवसांपासून सुरू असलेले अवकाळी पावसाचे सत्र अखेर थांबल्यानंतर जनजीवन पूर्वपदावर येऊ लागले आहे. पावसाने दिलासा दिल्याने आता बाजार समिती पुन्हा गजबजू लागली आहे. मागील तीन दिवसांपासून शेतीमालाची आवक वाढली असून व्यापाऱ्यांनी खरेदी सुरू केली आहे. तथापि, या अवकाळी पावसाचा परिणाम अजूनही ग्रामीण अर्थव्यवस्थेवर स्पष्टपणे जाणवत आहे.
अवकाळी पावसामुळे जिल्ह्यात शेती, व्यापार आणि दैनंदिन व्यवहार सर्वच पातळ्यांवर मोठा फटका बसला. विशेषत: रब्बी हंगामातील ज्वारी, हरभरा, गहू, कांदा आणि मका या पिकांचे मोठे नुकसान झाले आहे. अनेक शेतकऱ्यांचे कापणीसाठी तयार असलेले पीक जमिनीवर पडल्यानंतर त्यांच्या हाती काहीच उरले नाही. परिणामी शेतकरी वर्गात तीव्र नाराजी असून, नुकसानीचे पंचनामे तातडीने करून मदत मिळावी, अशी मागणी सर्व स्तरांतून होत आहे.
या अवकाळी पावसाचा फटका बाजार व्यवहारांनाही बसला. धुळे कृषी उत्पन्न बाजार समितीत गेल्या दोन आठवड्यांपासून मालाची आवक जवळपास ठप्प झाली होती. ग्रामीण भागातील रस्ते चिखलमय झाल्याने शेतकऱ्यांना शेतीमाल बाजारात आणण्यात अडचणी आल्या. परिणामी बाजरी, गहू, ज्वारी, मका आणि कांदा यांचा व्यापार थांबला होता. मात्र, आता पाऊस थांबल्याने बाजार पुन्हा कार्यान्वित झाला असून, शेतीमालाची आवक वाढली आहे.
तथापि, शेतकऱ्यांना अपेक्षित भाव अजूनही मिळत नाहीत. खर्चही भरून न निघणारे दर मिळाल्याने असंतोष वाढला आहे. कांदा आणि मक्याचे दर उत्पादन खर्चापेक्षा कमी असल्याने अनेकांना आर्थिक तोटा सहन करावा लागत आहे. नैसर्गिक आपत्तीचा आणि भावघसरणीचा दुहेरी फटका बसल्याने शेतकरी वर्ग पुन्हा चिंतेत आहे.
दरम्यान, प्रशासनाने शेतीमालाच्या नुकसानीचा प्राथमिक अहवाल तयार करण्यास सुरुवात केली असून काही ठिकाणी पंचनामे सुरू आहेत. हवामान विभागाने पुढील काही दिवस पावसाची शक्यता कमी असल्याचे सांगितले आहे, त्यामुळे शेतकऱ्यांना थोडा दिलासा मिळाला आहे. दरम्यान, जिल्ह्यातील अनेक भागांमध्ये पिकांचे मोठ्या प्रमाणावर झालेले नुकसान पाहता शेतकऱ्यांच्या कर्जफेडीची समस्या पुन्हा गंभीर बनली आहे. आधीच मागील हंगामातील तोटा भरून न निघालेल्या शेतकऱ्यांना या अवकाळी पावसाने आणखी अडचणीत टाकले आहे. काही भागांत शेतकऱ्यांनी पीक विमा घेतला असला तरी पंचनामे आणि दावा प्रक्रियेत होणारा विलंब त्यांच्या अडचणी वाढवत आहे. त्यामुळे प्रशासनाने जलदगतीने सर्वेक्षण पूर्ण करून विमा दावे मंजूर करण्याची मागणी होत आहे. जिल्ह्यातील कृषी विभागाकडून नुकसानीचे टक्केवारीनुसार अहवाल तयार करण्याचे काम सुरू असून, अंदाजे दहा ते पंधरा टक्के क्षेत्र पावसामुळे बाधित झाल्याचे प्राथमिक निष्कर्ष आहेत.
दुसरीकडे, अवकाळी पावसामुळे ग्रामीण भागातील पायाभूत सुविधा आणि रस्त्यांची दुरवस्था उघड झाली आहे. अनेक गावांमध्ये रस्ते खचले, वाहतूक विस्कळीत झाली आणि वीजपुरवठ्यातही अडथळे आले. त्यामुळे शेतमाल वेळेवर बाजारात पोहोचविण्यात अडचणी आल्या. ग्रामीण भागातील नागरिक अजूनही या पावसाच्या परिणामातून सावरत आहेत. काही ठिकाणी घरांची भिंती कोसळल्या, तर पाणी साचल्याने आरोग्यविषयक समस्या निर्माण झाल्या आहेत. प्रशासनाने आपत्कालीन प्रतिसाद यंत्रणा सज्ज ठेवून तातडीने पुनर्वसन आणि दुरुस्तीची कामे हाती घ्यावीत, अशी मागणी स्थानिकांकडून करण्यात येत आहे.
एकूणच, अवकाळी पावसाचा फटका जिल्ह्यातील शेती, व्यापार आणि पायाभूत रचना या सर्वच क्षेत्रांना बसला असून, सध्या परिस्थिती सुधारत असली तरी नुकसानाची भरपाई करण्यासाठी शासन आणि प्रशासनाने समन्वयाने काम करणे गरजेचे ठरत आहे.
