एमपीएससी मंत्र: गट ब अराजपत्रित सेवा मुख्य परीक्षा, माहिती आणि संप्रेषण तंत्रज्ञान

अपेक्षित अभ्यासक्रम

● संगणक हार्डवेअर, सॉफ्टवेअर, अॅक्सेसरीज

● आधुनिक समाजातील संगणकाची भूमिका, वेगवेगळ्या क्षेत्रातील जीवनात संगणकाचा वापर,

● डाटा कम्युनिकेशन नेटवर्कींग आणि वेब टेक्नॉलॉजी – वायर्ड/वायरलेस, इंटरनेट, वेब टेक्नॉलॉजी, स्टॅटिक/डायनमिक वेब पेजेस, वेब होस्टिंग

● नवीनतम साधने आणि तंत्रज्ञान- क्लाऊड कंप्युटिंग, सोशल नेटवर्किंग, ब्लॉकचेन

● इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (आयओटी), आभासी वास्तव/संवर्धित वास्तव (व्हीआर/ एआर) मेसेजिंग, सर्च इंजिन, डिजीटल वित्तीय सेवा, कृत्रिम बुद्धिमत्ता/ मशीन लर्निंग (एआय/एमएल)

● नवीन उद्याोग म्हणून माहिती तंत्रज्ञानाचा निरनिराळ्या सेवा सुविधा मिळविण्यासाठी होणारा उपयोग,

● भारतातील माहिती तंत्रज्ञान उद्याोगाची वाढ व त्याचा दर्जा

● माहिती तंत्रज्ञान उद्याोगातील मूलभूत प्रश्न व त्यांचे भवितव्य

● शासकीय पुढाकार – मिडिया लॅब एशिया, डिजीटल इंडिया विद्या पाहिनी, ज्ञान वाहिनी, सामुहीक माहिती केंद्र इत्यादी

● सुरक्षा- नेटवर्क आणि माहिती सुरक्षा, फारेन्सिक, सायबर कायदा, सायबर गुन्हे व त्यावरील प्रतिबंध,

प्रत्यक्ष तयारी

● संगणकाचे हार्डवेअर, सॉफ्टवेअर, अॅक्सेसरीज आणि संगणकाची भूमिका हे मुद्दे अगदी मूलभूत स्वरुपाचे आहेत आणि अभ्यासक्रमामध्ये त्यांचा उल्लेख नाही. तरीही या मुद्यांचा थोडक्यात आढावा घेणे व्यवहार्य ठरेल.

● संगणक हार्डवेअर, सॉफ्टवेअर, अॅक्सेसरीज यांचे प्रकार, स्वरुप, उपयोजन यांचा आढावा घ्यावा.

● माहिती साठविणे व माहितीवर प्रक्रिया करण्यासाठीची उपकरणे, नियमावली, त्यांचे प्रकार, उपयोग माहित करून घ्यावेत.

● व्हायरसचे प्रकार व याबाबतच्या चालू घडामोडी माहीत करून घ्याव्यात.

● वैद्याकीय, कृषी, प्रशासन, बँकींग अशा विविध क्षेत्रामध्ये संगणक व माहिती तंत्रज्ञान यांचा होणारा उपयोग समजून घ्यावा. यामध्ये त्या त्या क्षेत्रामध्ये संगणकीकरणाचा उपयोग आणि माहिती तंत्रज्ञानामुळे त्यांचा वापर करण्यामध्ये वाढलेली परिणामकारकता अशा अनुषंगाने हा मुद्दा पहावा. विविध क्षेत्रातील नवी संशोधने व उपकरणे यांची अद्यायावत माहिती असावी.

● कम्युनिकेशन नेटवर्किंग, इंटरनेट, वेब टेक्नॉलॉजी, स्टॅटिक/डायनमिक वेब पेजेस, वेब होस्टिंग या संकल्पना समजून घेऊन त्यांचे उपयोजन कशा प्रकारे व कोणत्या क्षेत्रांमध्ये केले जाते ते समजून घ्यावे.

● डाटा कम्युनिकेशन, नेटवर्कींग व वेब टेक्नॉलॉजी या मुद्यामध्ये माहितीचे संप्रेषण/प्रसारण करण्यासाठी आवश्यक घटकांची माहिती तसेच संप्रेषणाच्या विस्तार, माध्यम व गती च्या आधारे त्याचे प्रकार समजून घ्यावेत.

● नवीनतम साधने आणि तंत्रज्ञान- क्लाऊड कंप्युटिंग, सोशल नेटवर्किंग, ब्लॉकचेन इत्यादींमागील तंत्रज्ञान समजून घ्यावे. त्यांचा वापर होणारी क्षेत्रे, त्यांचे फायदे तोटे, त्यांबाबतच्या चालू घडामोडी माहित असायला हव्यात.

● इंटरनेट ऑफ थिंग्ज, आभासी वास्तव/संवर्धित वास्तव, मेसेजिग, सर्च इंजिन, डिजीटल वित्तीय सेवा, कृत्रिम बुद्धिमत्ता/ मशीन लर्निंग या बाबींचा विविध क्षेत्रातील वापर आणि त्याबाबतच्या समस्या, कारणे, उपाय समजून घ्यावेत. या सर्व मुद्यांमागील मूलभूत तंत्रज्ञान समजून घ्यावे.

● नेटवर्क आणि माहिती सुरक्षेसाठीच्या फॉरेन्सिक, सायबर कायदा इत्यादींमधील महत्वाच्या तरतूदी, त्यातील महत्त्वाच्या व्याख्या, तांत्रिक मुद्दे, सायबर गुन्ह्याचे स्वरुप, प्रकार व त्यांच्या सायबर कायद्यातील व्याख्या आणि शिक्षा इत्यादींचा अभ्यास मूळ कायदा वाचून करायला हवा. तसेच त्यांच्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठीचे कायदेशीर प्रयत्न सुद्धा कायद्याच्या मुळ दस्तावेजातून समजून घ्यावेत.

● भारतातील माहिती त्तंत्रज्ञान उद्याोगाची वाढ व त्याचा दर्जा हा मुद्दा पुढील मुद्द्यांच्या आधारे अभ्यासावा – शासनाची धोरणे, संगणकाच्या व माहिती तंत्रज्ञानाच्या वापरातील व विस्तारातील ठळक टप्पे, माहिती तंत्रज्ञान पार्क इत्यादी संकल्पना.

● माहिती तंत्रज्ञान उद्याोगातील मूलभूत प्रश्न व त्याचे भवितव्य हा मुद्दा माहितीची सुरक्षितता, खासगीपणा, पायाभूत सुविधांवरील खर्च, कुशल मनुष्यबळाची आवश्यकता अशा ढोबळ मुद्यांसहीत जास्तीत जास्त आयामांच्या आधारे बारकाईने अभ्यासणे आवश्यक आहे.

● मीडिया लॅब एशिया, विद्या वाहीनी, ज्ञान वाहिनी, सामूहिक माहिती केंद्र या शासकीय उपक्रमांवर भर देऊन शासनाच्या संगणक व माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्राआधारे सुरु करण्यात आलेल्या जास्तीत जास्त उपक्रमांचा आढावा घ्यायवा. यामध्ये उपक्रमाचे नाव, सुरू करणारा विभाग, उद्देश, स्वरूप, त्यातील माहिती तंत्रज्ञानाची भूमिका, असल्यास लाभार्थी व त्यांचे निकष हे मुद्दे समजून घ्यावेत.

steelframe.india@gmail. com