जयपूर, उस्मानाबाद …; अनेक शहरांच्या नावांमागील ‘पूर’ किंवा ‘बाद’ शब्दाचा नेमका अर्थ काय? जाणून घ्या सविस्तर ….

शहरांच्या नावांच्या शेवटी ‘पूर’ का लिहिले जाते?

शहरांच्या नावांपुढे पूर लावण्याची परंपरा फार जुनी आहे. कोणत्याही ठिकाणाला नाव देण्याआधी त्या ठिकाणाशी संबंधित एक खास ओळख जोडली जाते. पूर हा एक प्राचीन संस्कृत शब्द आहे; ज्याचा उल्लेख ऋग्वेदातही आहे. याचा अर्थ शहर किंवा किल्ला, असा होतो.

अशा स्थितीत जुन्या काळी राजा जेव्हा एखादे शहर किंवा किल्ला वसवत असे, तेव्हा त्याच्या नावापुढे पूर लावले जायचे. उदाहरणार्थ- राजस्थानच्या जयपूरची स्थापना राजा जयसिंह यांनी केली होती. म्हणून त्याचे नाव त्यांच्या नावावरून जयपूर, असे ठेवण्यात आले. महाराणा उदयसिंह यांच्या नावावरून उदयपूर या गावाचे नाव ठेवण्यात आले.

तर सोळा गावांपासून तयार झालेले म्हणून त्याचे नाव सोलापूर, असे ठेवले आहे. तर कोल्हासुराचा महालक्ष्मीने वध केला आणि त्याला दिलेल्या वरानुसार कोल्हापूर असे नाव ठेवण्यात आले. अशी अनेक गावे आहेत की, त्यांच्या मागे एक इतिहास आहे.

तसेच काही लोकांचा असा विश्वास आहे की, पूर हा शब्द अरबी भाषेतही आढळतो; ज्यामुळे अफगाणिस्तान व इराणसारख्या देशांतील काही शहरांच्या नावांच्या शेवटीही पूर शब्द आढळतो.

बाद शब्दाचा अर्थ काय?

भारतातील अनेक शहरांच्या नावांच्या शेवटी तुम्हाला बाद, असे लिहिल्याचे दिसते. अगदी पाकिस्तानात इस्लामाबाद आणि बांग्लादेशात जलालाबाद आहे. तर, भारतात औरंगाबाद, गाझियाबाद, उस्मानाबाद अशी अनेक शहरे आहेत. पण, या बाद या शब्दाचा नेमका अर्थ काय? वास्तविक हा एक फारसी शब्द आहे; ज्यात बाद म्हणजे पाणी. अशा स्थितीत या संपूर्ण बाद शब्दाचा अर्थ म्हणजे अशी जागा जेथे पाणी असेल आणि तेथे पिके वाढू शकतील.