पहिलीपासून ऑनलाइन घातक, तज्ज्ञांचे स्पष्ट मत

किमान २० विद्यार्थी नसल्यास तिसरी भाषा ऑनलाइन पद्धतीने शिकवण्यात येईल, असे शिक्षण विभागाने म्हटले आहे. मात्र, कोणत्या पद्धतीने ऑनलाइन शिकवले जाणार, हे स्पष्ट करण्यात आलेले नाही. करोना काळात शालेय स्तरावर ऑनलाइन पद्धत मोठ्या प्रमाणात वापरण्यात आली होती. मात्र, त्यानंतर ऑनलाइन शिक्षणातील त्रुटी, मुलांना लागलेले ‘स्क्रीन’चे व्यसन, मानसिक आरोग्याच्या समस्या असे अनेक गंभीर मुद्दे समोर आले होते. ‘युनेस्को’सारख्या जागतिक संस्थेनेही मुलांसाठी ‘स्मार्ट फोन’ बंदीची शिफारस केली आहे. या पार्श्वभूमीवर, तिसरी भाषा शिकवण्यासाठी ऑनलाइन पद्धतीचा वापर करण्यावरच प्रश्नचिन्ह उपस्थित करण्यात आले आहे.

‘पहिलीपासूनच शिक्षणात ‘स्क्रीन’चा वापर घातक ठरू शकतो. मुलांच्या हाती मोबाइल दिल्यास त्याचा वापर अनियंत्रितपणे वाढत जातो. त्यातून चिडचिडेपणासह अनेक प्रश्न निर्माण होतात. त्याशिवाय दृष्टिदोषासारख्या समस्याही येऊ शकतात,’ असे मुक्तांगण व्यसनमुक्ती केंद्राच्या संचालिका डॉ. मुक्ता पुणतांबेकर यांनी सांगितले.

‘इयत्ता पहिलीच्या मुलांना भाषा ऑनलाइन पद्धतीने शिकवली जाऊ शकत नाही. मुलांसाठी कोणताही स्क्रीन योग्य नाही. ते घातक ठरू शकते. वर्गात शिक्षकांनीच भाषा शिकवणे गरजेचे आहे. करोना काळातील ऑनलाइन शिक्षणात अन्य विषयांच्या तुलनेत मुलांचे भाषा शिक्षण चांगले झाले नसल्याचे आढळले होते,’ याकडे तंत्रज्ञान आणि माणूस यांच्यातील नात्याच्या अभ्यासक मुक्ता चैतन्य यांनी लक्ष वेधले.

‘शिक्षणातील ऑनलाइन तंत्रज्ञानाच्या मर्यादा आणि धोके अनेक संशोधनांतून सिद्ध झालेले आहेत. त्याबाबत अनेक देशांकडून उपाययोजना करण्यात येत आहेत. असे असताना, आपल्याकडे पहिलीपासून ऑनलाइन तंत्रज्ञान कशासाठी,’ असा प्रश्न शिक्षण अभ्यासक किशोर दरक यांनी उपस्थित केला.

अभ्यासक्रम आराखड्यात काय?

राज्य शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषदेने (एससीईआरटी) तयार केलेल्या राज्य अभ्यासक्रम आराखडा-पायाभूत स्तरामध्ये डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या वापराबाबत तंत्रज्ञान, डिजिटल आणि दृक्-श्राव्य साहित्य याबाबत स्पष्टता आहे. त्यानुसार, बालकांना डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यासाठी लागणारा वेळ आणि त्याचा त्यांच्या शारीरिक हालचालींवर, मानसिक आरोग्यावर होणारा परिणाम याबद्दल चिंता व्यक्त केली गेली आहे. पुराव्याच्या आधारे डिजिटल तंत्रज्ञानाचा सुयोग्य आणि नियंत्रित वापर, बालकांच्या मानसिक आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरू शकतो, तथापि जास्त वापर हानिकारक ठरू शकतो, असे स्पष्टपणे नमूद करण्यात आले आहे.