दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ यांबाबत खाबू मोशायला फार ममत्व नाही, हे खरंय.. पण भजनलाल डेअरी फाम्र्स नावाच्या ठिकाणाला खाबूने भेट दिली आणि खाबू या पदार्थाना चांगलाच चटावला. हे ठिकाण म्हणजे मुंबईच्या वेशीवरचं नव्याने उभं राहिलेलं गोकुळ आहे. इथे खाल्लेला स्टीम पुदिना पनीर हा पदार्थ खाबूच्या जिभेवर अजून ठाण मांडून बसलाय.
काही काही गोष्टी खाबूला खूपच नॉस्टॅल्जिक बनवतात. परवाच खाबूने कुठेतरी ‘फिनोलेक्सनं आणलं पाणी, शेतं पिकली सोन्यावानी’ ही ओळ ऐकली आणि खाबूच्या मेंदूतल्या आठवणीच्या डिपार्टमेण्टमधली ‘बालपण व शाळा’ नावाची फाइल उघडली. खाबूला एक स्वयंपाकघर दिसायला लागलं. भल्या पहाटे आंघोळ वगैरे करून सोवळ्यात आलेली आजी, तिची स्वयंपाकासाठीची लगबग, तीर्थरूपांनी पाठीत हाणलेला रट्टा सगळं सगळं आठवलं अचानक खाबूला! शाळेच्या पहिल्या दिवसाचा मुहूर्त साधून त्या काळी पाऊसही नेमाने हजेरी लावायचा. भल्या सकाळी सातच्या शाळेसाठी साडेपाच वाजता निद्रादेवीच्या राज्यातली आपली सफर आटोपती घेऊन खाबू पांघरुणातून बाहेर यायचा. बाहेर झुंजुमुंजु झालेलं असायचं. ढग दाटून यायचे, एखादी जोरदार सर यायची. बाहेरच्या पाण्याशी स्पर्धा करणारा आवाज चहाच्या आधणातून यायचा आणि सकाळी सकाळी ‘विविध्भारती’ किंवा ‘आकाशवाणी’च्या अमक्या किंवा तमक्या केंद्रावरून बोलणाऱ्या त्या बाईचा आवाज रेडियोतून घरभर घुमायचा. त्या रेडियोतून स्रवलेली अनेक गाणी खाबूच्या मनावर गोंदली गेली आहेत. नुसतीच गाणी नाही, तर जाहिरातीदेखील! त्यातलीच एक जाहिरात होती, ‘अमुक अमुकची दूध गंगा वाहते अखंड, दूध पावडर, तूप, लोणी, लस्सी श्रीखंड..’ दुधात काहीतरी टाकल्याशिवाय खाबूच्या घशाखाली दूध कधी उतरलंच नाही. चहा, कॉफी, बोर्नव्हिटा, मायलो, सेरेलॅक, किमानपक्षी हळद तरी दुधात पडलीच पाहिजे, हा खाबूचा दंडक! या जाहिरातीतील ती दूध गंगा खाबूला तूप, लोणी, लस्सी आणि श्रीखंड एवढय़ापुरतीच आवडायची. खाबूला पनीर नावाचा पदार्थ आवडायला लागला, तोदेखील पनीर टिक्का मसाला वगैरे पदार्थ खाल्ले तेव्हा. पण नुसतं पनीर खाबूच्या जिभेची चव घालवतं. बासुंदी, खीर, रबडी वगैरे तर बडे ख्याल! दुधाच्या भीतीपोटी खाबू त्या पदार्थाच्या वाटेलाच गेला नव्हता अनेक र्वष! पण ज्या दिवशी बासुंदी चाखली, तेव्हापासून आजतागायत खाबूने बासुंदीच्या वाटीला तोंड लावल्याशिवाय सोडलेलं नाही.
तर, असा हा खाबू आणि असं हे त्याचं दुधावरचं प्रेम! अशा खाबूला दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थाच्या प्रेमात पाडणारं ठिकाण नुकतंच गवसलं. खाबूने यंदा केलेल्या संकल्पानुसार हे ठिकाण मुंबईच्या वेशीबाहेरच्या अगदी जवळच्या स्थळी आहे. स्थळ आहे वसई आणि ठिकाणाचं नाव आहे, भजनलाल डेअरी फाम्र्स! वास्तविक हे ठिकाण खुद्द वसईत नाही. वसईतून मुंबई-अहमदाबाद रस्त्याला लागल्यावर भिवंडीकडे येणारा एक रस्ता आहे. त्या रस्त्यावर हे ठिकाण आहे. या ठिकाणी जायचं, तर स्वत:चं खासगी वाहन तरी हवं, नाही तर खास खाज तरी हवी. खाबू तसा नेहमीच सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेचा वापर करून फिरणारा प्राणी आहे. पण खाबूचे यारदोस्त बडे दिलदार असल्याने अनेकदा खाबूचे चरण एखाद्या चारचाकीला लागतातही. अशीच एक गाडी खाबूच्या दोस्ताने त्याला चालवायला म्हणून दिली. खाबूने लगेचच खादाड बुचकीला व्हॉट्सअप करत ‘आती क्या घुमायला’ असा थेट सवाल केला. खादाड बुचकीनेही राणी मुखर्जीसारखं ‘खळ्ळ् खटय़ॅक’ हसत खाबूच्या बाजूची शीट पक्की केली आणि दोघंही मुंबई-अहमदाबाद मार्गावर ट्रक चुकवत दाखल झाले.
ऐन दुपारी खाबूने खादाड बुचकीला गाडीतून फिरायला बाहेर काढली खरी, पण खादाड बुचकी ‘असा मी असामी’ मधल्या ‘शंकऱ्या’सारखी आहे. पाण्यात बुचकळून फिरायला काढा, हॉटेल दिसल्यावर तहान लागणार म्हणजे लागणारच! त्यात मुंबई-अहमदाबाद मार्ग म्हणजे तर एकापेक्षा एक हॉटेलांची चंगळ असलेला मार्ग आहे. त्यामुळे दर पाच मिनिटांनी खादाड बुचकीला हॉटेल दिसायचं आणि खादाड बुचकी उगाचंच घश्यात न आलेले आवंढे गिळायची. जेमतेम वसई फाटय़ापर्यंत खाबू गेला असेल नसेल, खाबूचा धीर सुटला. खाबूने गाडी पुन्हा मुंबईच्या दिशेला वळवली. वसईहून मुंबईला येताना वसई फाटय़ापासून चार-पाच किलोमीटर अंतरावर एका फ्लायओव्हरखालून एक रस्ता थेट भिवंडी आणि नाशिक महामार्गाकडे येतो. या रस्त्यावर वळल्यावर भिवंडीच्या दिशेने अर्धा-एक किलोमीटर आल्यावर डावीकडे भजनलाल डेअरी फाम्र्स म्हणून एक जागा आहे.
भजनलाल डेअरी फाम्र्स ही नुसती जागा नाही. एका कल्पक माणसाने हाताशी असलेल्या गोठय़ाचा, त्यातून मिळणाऱ्या दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थाचा आणि सुंदर जागेचा उत्तम वापर करून चितारलेलं लँडस्केप आहे. खादाड बुचकी कशाला, खाबूदेखील या ठिकाणी प्रथमच आला होता. पण प्रथम दर्शनानेच खाबूला या ठिकाणाच्या प्रेमात पाडलं. स्वच्छ राखलेला गोठा, शाळेत प्रार्थनेच्या तासाला एका रांगेत शिस्तीत उभं राहिलेल्या मुलींप्रमाणे वेण्यांसारखी दिसणारी शिंगं सावरत गोठय़ात उभ्या असलेल्या दीड-दोनशे म्हशी, बाजूलाच फुलझाडांची नर्सरी, आकर्षक सजवलेल्या कुंडय़ा आणि या सर्वाच्या पलीकडे असलेली दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ मिळण्याची जागा! सारंच कसं आटोपशीर आणि रेखीव!
या ठिकाणी गरम दुधापासून थंडाई, दही, लोणी, चक्का, पनीर, बासुंदी, रबडी, ताक, लस्सी असे अनेक पदार्थ मिळतात. त्याशिवाय मलईपासून बनवलेल्या अनेक मिठाई, पनीरपासून बनवलेले अनेक चटपटीत पदार्थ यांचीही रेलचेल आहे. खादाड बुचकी मांजर जमातीतली असल्याने एवढे सगळे पदार्थ बघून तिचे डोळे विस्फारले नसते, तरच नवल! तिने त्यातल्या त्यात थंडाई मागवली. खाबूने थेट बडय़ा ख्यालालाच आपलंसं करत ग्लासभर बासुंदी मागवली. जायफळ, बदाम, पिस्ते वगैरे टाकून केलेली ती बासुंदी खाबूसमोर आली आणि त्या बासुंदीच्या वासानेच खाबूच्या पापण्या जड झाल्या. ‘डोळ्यास पापण्यांचा का सांग भार व्हावा’, ही ओळ पाडगावकरांनी बासुंदी ओरपल्यानंतरच लिहिली असावी. एवढी उत्तम बासुंदी घराबाहेर क्वचितच मिळते. खाबूने तेवढय़ात चापलुसी करत खादाड बुचकीच्या थंडाईतलाही काही भाग आपल्या पोटात रिचवून जठराग्नी शांत केला आणि आसपास चक्कर मारायला खाबू मोकळा झाला.
ही चक्कर मारताना खाबूला स्टीम्ड पुदिना पनीर नावाचा एक पदार्थ दिसला. खाबूने फार चिकित्सा न करता ६५ रुपयांचं कूपन फाडून तो पदार्थ आपल्या पदरात पाडून घेतला. केळ्याच्या पानात गुंडाळलेलं पनीर, त्यावर पुदिन्याच्या चटणीचा मुलामा आणि हा सगळा ऐवज मस्त वाफवून खाबूसमोर ठेवण्यात आला होता. बोटाच्या चिमटीने नकाब उचलावा, तेवढय़ाच अल्लदपणे खाबूने केळ्याच्या पानाचं ते वेष्टन उघडलं आणि आतून आलेल्या पुदिना चटणीच्या घमघमाटाने खाबूचे प्राण कोंडतात की काय, अशी अवस्था झाली. त्यातून सावरत खाबूने या पदार्थाचा एक तुकडा तोंडात टाकला आणि या पदार्थाच्या जन्मदात्याला दुवा देत खाबूने खादाड बुचकीचा रोष पत्करत हा पदार्थ एकटय़ानेच संपवला.
भजनलाल डेअरी फाम्र्स ही जागा आवर्जून भेट देण्यासारखी आहे. खाबूने खाल्लेली बासुंदी केवळ ९० रुपयांमध्ये होती, तर थंडाईचा ग्लास खाबूला ६० रुपयांच्या आसपास पडला. ९० रुपयांत रिचवलेल्या या बासुंदीने खरी कमाल घरी पोहोचल्यावर दाखवली. घरी पोहोचल्यानंतर खाबूला पायातल्या चपला काढल्याचं आठवतंय, त्यानंतर थेट अंधारून कसं आलं आणि दिवेलागणीची वेळ कशी झाली, हे काही केल्या खाबूला आठवत नाही. भजनलाल डेअरी फाम्र्सच्या या ‘दूध गंगे’ला खाबूचा ‘नमामि गंगे’!
खाबू मोशाय लोकसत्ता टीम viva@expressindia.com
