भारतात पॅरासिटामॉल मोठ्या प्रमाणात आणि अगदी सहजपणे उपलब्ध आहे. आपल्याकडे बरेच लोक थोडासा ताप आला किंवा लक्षण जाणवलं तरी ती घेतात. विविध ब्रँडपैकी डोलो ६५० अलीकडच्या वर्षांत सर्वात लोकप्रिय म्हणून उदयास आली आहे. गेल्या काही वर्षांमध्ये तिच्या वापरात लक्षणीय वाढ झाली आहे. गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट आणि आरोग्य शिक्षक पलानीअप्पन माणिकम यांनी हे वास्तव अधोरेखित केलं आहे. त्यांनी सोशल मीडियावर पोस्ट शेअर करत “भारतीय लोक डोलो ६५० ला कॅडबरी जेम्ससारखे घेतात,” अशा शब्दांत भयाण वास्तवाचं वर्णन केलं आहे.
अमेरिकेतील गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट डॉ. पलानीप्पन माणिकम, ज्यांना डॉ. पाल म्हणून ओळखले जाते, यांनी केलेल्या ट्विटमुळे व्हायरल वादळ निर्माण झाले आहे. डोलो ६५० हे पॅरासिटामॉलचे ब्रँड नाव आहे. इतर औषधांप्रमाणेच, पॅरासिटामॉलही लोक सहज घेतात. मात्र, याचे प्रमाण काय असावे? कधी याचे सेवन केलं पाहिजे हे आपण डॉक्टरांना विचारत नाही आणि त्याकडे दुर्लक्ष करतो. मात्र, याचे अतिसेवन यकृत आणि मूत्रपिंडांसारख्या प्रमुख अवयवांसाठी विषारी असू शकते आणि गंभीर आरोग्य गुंतागूंत निर्माण करू शकते. याचसंदर्भात द इंडियन एक्स्प्रेसशी बोलताना नवी दिल्ली येथील इंद्रप्रस्थ अपोलो हॉस्पिटल अंतर्गत औषध विभागाचे वरिष्ठ सल्लागार डॉ. राकेश गुप्ता यांनी सविस्तर माहिती दिली आहे.
पॅरासिटामॉल गोळ्या किती प्रमाणात घेतल्या पाहिजे?
डॉक्टरांनी सांगितल्याप्रमाणे पॅरासिटामॉल पूर्णपणे सुरक्षित आहे. पॅरासिटामॉलचा वापर ताप आणि वेदना कमी करण्यासाठी केला जातो, परंतु ते दाहक-विरोधी औषध नाही. ते ५०० मिलीग्राम, ६५० मिलीग्राम आणि अगदी १००० मिलीग्राम इंजेक्शनच्या गोळ्या म्हणून येते. एखाद्या व्यक्तीला दररोज जास्तीत जास्त चार ग्रॅम किंवा ४००० मिलीग्राम डोस घेता येतो, म्हणून जर तुम्हाला ५०० मिलीग्राम लिहून दिले असेल, तर तुम्ही २४ तासांत आठ गोळ्या घेऊ शकता आणि त्या दरम्यान सुमारे चार तासांचा कालावधी असूद्या आणि स्थिती सुधारते की नाही ते पाहा. गोळ्यांचा परिणाम होण्यासाठी एक तास लागू शकतो.
पॅरासिटामॉल असलेल्या इतर औषधांसोबत पॅरासिटामॉल घेऊ नका, कारण त्यामुळे जास्त प्रमाणात औषध घेण्याचा धोका असतो. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, डॉक्टरांच्या सल्ल्याने गर्भधारणेदरम्यान आणि स्तनपान करताना पॅरासिटामॉल घेणे सुरक्षित आहे.
पॅरासिटामॉलच्या अतिसेवनामुळे काय होते?
पॅरासिटामॉलच्या अतिसेवनामुळे यकृताचे गंभीर नुकसान होऊ शकते, ज्यामुळे यकृत निकामी होण्याची शक्यता असते. यकृत पॅरासिटामोटलवर प्रक्रिया करते, परंतु अतिसेवनाच्या वेळी ते जास्त प्रमाणात वाढते आणि विष सोडते. नंतर ते यकृताच्या पेशींशी बांधले जातात, ज्यामुळे नुकसान होते आणि यकृताच्या पेशींचा मृत्यू (नेक्रोसिस) होण्याची शक्यता असते. सामान्य डोसपेक्षा जास्त डोस घेतलेल्या एक ते दोन टक्के वापरकर्त्यांमध्ये, मूत्रपिंडाच्या समस्या झाल्या. कधीकधी रक्तस्त्रावदेखील होऊ शकतो.
२०२१ मध्ये इंग्लंड आणि वेल्समध्ये पॅरासिटामॉलच्या अतिसेवनामुळे २२७ मृत्यूंची नोंद झाली. २०२२ मध्ये ही संख्या २६१ वर पोहोचली. जर तुमचे यकृत आणि मूत्रपिंड आधीच खराब झाले असतील किंवा तुम्ही नियमितपणे मद्यपान करत असाल, आठवड्यातून १४ युनिटपेक्षा जास्त अल्कोहोल घेत असाल, तर त्याचे परिणाम अधिक गंभीर असू शकतात.
पॅरासिटामॉल किती वेळापर्यंत घेतली पाहिजे
दोन दिवसांपेक्षा जास्त नाही. जर ताप आणि वेदना कमी झाल्या नाहीत, तर याचा अर्थ असा की, इतर काही संसर्ग किंवा आजार आहेत, ज्यांची तपासणी करणे आणि इतर औषधांनी उपचार करणे आवश्यक आहे; त्यामुळे पॅरासिटामॉलवर अवलंबून न राहता डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
