गोंदिया : प्रेमाचे प्रतीक म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या सारस पक्ष्यांची आज सोमवार, १६ जूनला सकाळी ५ ते ९ या वेळेत गोंदिया जिल्ह्यातील वनक्षेत्रात वार्षिक गणना करण्यात आली. स्वयंसेवी संस्था, वनविभाग आणि पक्षीप्रेमी या गणनेत सहभागी झाले. गोंदिया वनपरिक्षेत्राधिकारी दिलीप कौशिक यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, गोंदिया जिल्ह्यात विविध ठिकाणी एकूण ३६ सारस पक्षी आढळून आले.
मागील दोन वर्षांच्या तुलनेत सारस पक्ष्यांची संख्या वाढली आहे. २०२३ च्या गणनेत १२ आणि २०२४ च्या गणनेत २३ सारस पक्षी आढळून आले होते. मध्यंतरी काही सारस पक्ष्यांचा विविध कारणांनी मृत्यू झाला. त्यानंतर वनविभागाच्या अधिकाऱ्यांनी ही बाब गांभीर्याने घेत विशेष उपाययोजना केल्या. यामुळे सारसच्या संख्येत वाढ झाल्याचे दिसून येत आहे.
उल्लेखनीय आहे की, उच्च न्यायालयाने सारस पक्ष्यांच्या कमी होत चाललेल्या संख्येबद्दल चिंता व्यक्त केली होती आणि सरकारला सारस पक्ष्यांच्या संवर्धन आणि संरक्षणासाठी योजना आखण्याचे निर्देश दिले होते. यानंतर, वन विभाग, सेवा संस्था, सारस पक्षी प्रेमी आणि सरकारने प्रेमाचे प्रतीक मानल्या जाणाऱ्या सारस पक्ष्यांच्या संवर्धनासाठी पावले उचलली आहेत.
शिकार आणि अन्नातून विषबाधेमुळे मृत्यू, या कारणांनी सारसची संख्या कमी होत चालली होती. पण सरकार आणि वनविभागाने या पक्ष्यांच्या संरक्षण आणि संवर्धनासाठी पावले उचलली. पारंपरिक आणि शास्त्रीय पद्धतीने सारसची गणना केली जाते. त्यामुळे सारसच्या संख्येचा अंदाज अचूक येतो. विशेष म्हणजे, सारसचा अधिवास राज्यातील केवळ गोंदिया आणि भंडारा जिल्ह्यातच दिसून येतो. याशिवाय मध्यप्रदेशातील बालाघाट जिल्ह्यातही सारस पक्षी आढळतात.
आज सकाळी ५ वाजता गोंदिया वनपरिक्षेत्राधिकारी, वनकर्मचारी, धर्मादाय संस्थांचे अधिकारी, पक्षीप्रेमी आणि शेतकरी यांच्या उपस्थितीत परिसरातील सुमारे २५ ठिकाणी सारस पक्षी गणना केली गेली. याद्वारे दुर्मिळ सारस पक्ष्यांची स्थिती आणि संख्येचे अचूक विश्लेषण केले गेले. या प्रगणनेत मानद वन्यजीव रक्षक मुकुंद धुर्वे, मानद वन्यजीव सदस्य सावन बाहेकर, हिरवड संस्थेचे रूपेश निंबार्तेही सहभागी झाले.
ठिकाण आणि संख्या
- तेढवा/मरारटोला घाट – २
- दासगाव शेतशिवार – ६
- कडाकणा घाट – २
- छीपिया तलाव परिसर – ४
- बाग नदी / सातोना परिसर – ८
- शिवमंदिर/कोका घाट – २
- देवरी नदी घाट – १
- धापेवाडा पंप हाऊस कॉम्प्लेक्स – १
- बनाथर/कोचेवाही घाट – ३
- किन्ही घाट – २
- डांगोर्ली घाट – २
- खालबंदा तलाव परिसर -३
सारस प्रजनन कार्यावर विशेष लक्ष
गोंदिया वन विभाग, सेवाभावी संस्था, शेतकरी, पक्षीप्रेमी यांच्या मदतीने सारस पक्ष्यांच्या संवर्धनाचे काम सुरू आहे. सारस पक्षी प्रजननावर विशेष भर देण्यात येत आहे. परिणामी सारस गणनेत वाढ झाली, अशी माहिती वनपरिक्षेत्राधिकारी दिलीप कौशिक यांनी दिली.
