अद्वयबोध

गोठी चावळिली जे निराळीं।

इथे तुकोबांनी एक अंतर्खूण नमूद करून ठेवलेली आहे.

कोणी एक असे नाथराय जे बजावतात त्यांतील केंद्रवर्ती सूत्र कोणते असेल तर ते नेमके हेच.

मुदलात, भागवत धर्मविचाराचा ऊहापोह व्यासांनीच प्रथम मांडलेला आहे तो महाभारताच्या ‘शांतिपर्वा’मध्ये.

देहस्वभावामध्ये असा पालट घडून येणे हेच तर अपेक्षित आहे शीलसंवर्धनामध्ये. ‘शील’ या शब्दाला अर्थांतराच्या अनेक छटा लाभलेल्या आहेत.

उच्चारीन नामावळी ही नामस्मरणाची नाथांनी निर्देशित केलेली शिस्त तर आपल्याला पूर्ण अपरिचितच असते व आहे.

काळाच्या एका टप्प्यावर नाथ, बौद्ध आणि जैन या तीन परंपरांमध्ये सघन आदानप्रदान झाल्याचे अनुमान बांधण्यास पुरेसा अवकाश गवसतो

शब्दविद्या असते सिद्धान्तनस्वरूप तर, प्रज्ञेचा अनुबंध असतो सिद्धान्तनांच्या व्यावहारिक उपयोजनाशी.

घरामांजी पाये। चालता मार्गुही तोचि होये। ना बैसे तरी आहे। पावणेंचि अशा शब्दांत ज्ञानदेव वर्णन करतात अद्वययोग्याची परी.

‘मी’ बघतो आहे, माझ्याखेरीज अन्य इथे कोणीच नाही ही जाणीव तर तुझ्या ठायी चांगली जागृत होती.

अविद्या मायेचा लागों नेदी वारा। ऐसें जगदोद्धारा बोलियेलें हे नामदेवरायांचे वचन सूचन करते त्याच वास्तवाचे.

‘हरी’तत्त्वाच्या निकट (उप) वास घडणे तोच होय ‘उप-वास’ आणि त्यालाच म्हणावे हरिदिन!