कुतूहल : नव्या प्रतिजैविकांच्या शोधात ‘एआय’

सूक्ष्मजीव जळी, स्थळी, काष्ठी, पाषाणी आढळतात. हे सूक्ष्मजीव रोगजंतूविरोधी काही प्रथिने तयार करीत असतील का याचा शोध यंत्र शिक्षण प्रणाली वापरून शास्त्रज्ञांनी घेतला. जवळजवळ नव्वद लाख रोगजंतू-विरोधी प्रथिने ही सूक्ष्मजीव मंडळी तयार करत असतील असा अंदाज वर्तवण्यात आला. या सूक्ष्मजीवांचा ज्या ठिकाणी अधिवास आहे अशा ७२ विविध अधिवासांतील सूक्ष्मजीवांच्या जिनोमचा अभ्यास केला. त्यातील जवळजवळ ८७,९२० जिनोममध्ये अशा रोगजंतू-विरोधी जनुकांचा सुगावा लागला.

हेही वाचा : कुतूहल: नवीन औषध निर्मितीत कृत्रिम बुद्धिमत्ता

या जनुकांची माहिती वापरून शास्त्रज्ञांनी १०० प्रथिने प्रयोगशाळेत तयार केली. त्यापैकी ७९ प्रथिने रोगजंतूंविरुद्ध कार्य करण्यास सक्षम आहेत असे आढळले. ही प्रथिने प्रतिजैविक-प्रतिरोधक रोगजंतूंनासुद्धा यमसदनी पाठवण्याचे काम चोख बजावतात. ही प्रथिने या रोगजंतूंच्या बाहेरच्या पेशीआवरणावर हल्ला चढवतात. त्याचे तुकडे करतात. त्यामुळे रोगजंतू मरतात. यापैकी काही प्रथिनांचा अभ्यास रोगजंतूग्रस्त झालेल्या मूषकांवरही केला आहे. ही नवीन प्रतिजैविके जेव्हा अशा उंदरांना देण्यात आली, त्यावेळी त्यांच्यातील रोगजंतूंचे प्रमाण हजारपटीने घटले! नवे प्रतिजैविक शोधायचे काम अतिशय जटिल, जिकिरीचे, कष्टाचे, वेळकाढू असते. काही वेळा दहा वर्षांहून अधिक काळ लागतो. एवढे करूनही यश मिळेलच असे नाही. कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या मदतीने हेच काम काही दिवसात होऊ शकते! यश मिळण्याची शक्यताही प्रचंड वाढते.

बिपीन देशमाने
मराठी विज्ञान परिषद
ईमेल : office@mavipa.org
संकेतस्थळ : http://www.mavipa.org